Przedmiot fonetyki
Fonetyka jest nauką o głoskach (najmniejszy element mowy), czyli dźwiękach mowy ludzkiej. To dział językoznawstwa badający dźwięki w potoku mowy- ich właściwości, łączliwość oraz pozycyjne przekształcenia. Jeden z działów gramatyki, jedna z dyscyplin językoznawczych. Są też tacy, którzy wyłączają fonetykę poza obręb gramatyki, a co najwyżej sytuują ją na pograniczu gramatyki i innych nauk. Jest ona w każdym razie jedną z dyscyplin językoznawczych, która posługuje się ścisłymi metodami nauk przyrodniczych. Do badania dźwięków mowy stosuje się skomplikowaną aparaturę techniczną.
Zajmuje się procesem wytwarzania dźwięków mowy, ich klasyfikacją, właściwościami fizyczno-artykulacyjnymi, wzajemnym oddziaływaniem na siebie oraz procesem słyszenia i rozumienia.
Zastosowanie fonetyki
Fonetyka ma wiele zastosowań praktycznych i teoretycznych. Jest także wiedzą bazową dla innych działów wiedzy i praktycznego działania.
Dziedziny, w których elementy fonetyki są w różny sposób i w różnym stopniu wykorzystywane podczas:
1. Nauki poprawnej wymowy: usuwanie zaburzeń mowy wieku dziecięcego, usuwanie dialektycznych właściwości fonetycznych w odmianie ogólnej języka.
2. Nauki języków obcych: znajomość charakterystyki głosek własnego języka oraz znajomość kryteriów charakterystyki i cech artykulacyjno- akustycznych pomaga w uczeniu się dźwięków języka obcego.
3. Usuwania wad wymowy (logopedia, która usuwa bardziej trwałe zaburzenia). Fonetyka może dać tylko podstawy usuwania zaburzeń związanych z niewykształconymi sprawnościami percepcyjnymi lub brakiem i niedowładem sprawności realizacyjnych, np. dysglosji- wynikającej z mechanicznego uszkodzenia i anomalii narządów mowy.
4. Nauki mówienia ludzi głuchych i porozumiewania się głuchoniemych.
5. Kształcenia artystów.
6. Ustalania niektórych zasad ortografii, np. dotyczących pisowni wyrazów zapożyczonych, nazw własnych.
7. Tworzenia syntezerów i analizatorów mowy oraz oprogramowania dźwiękowego dla komputerów czy też tworzenia programów ułatwiających niewidomym życie.
8. Stanowi niezbędną podstawę innych działów gramatyki, np. fonologii, morfologii.
9. Ma zastosowanie w badaniach literaturoznawczych- dźwięki mowy i ich kombinacje jako środki stylistyczne wersyfikacja(prozodia).
Historia fonetyki
Zainteresowania mową już od wieków mają ścisły związek z rozwojem fonetyki. Sięgają one starożytności: interesowali się mową, np. Arystoteles i rzymski lekarz Klaudiusz Galen. Hindusi pozostawili ciekawą klasyfikację artykulacyjną dźwięków mowy. Tradycje starożytnych podjęli ludzie renesansu- wśród nich oczywiście geniusz epoki Leonardo da Vinci. Duże znaczenie miały badania Wolfganga van Kempelena, żyjącego w II poł. XVIIIw., który wyniki swych badań próbował wykorzystać do budowy maszyny naśladującej głos ludzki. Warto wspomnieć także o F. C. Hellwagu, którego najtrwalszym osiągnięciem było opracowanie schematu klasyfikującego samogłoski- trójkąta samogłoskowego, który stosowany jest do dziś. Wiek XIX to czas szybkiego rozwoju eksperymentalnych badań narządów mowy. Posługiwano się laryngoskopem, labiografem, glosografem, filmem i promieniami Roentgena. Eksperymentalne badania mowy prowadzi się w wielu krajach.
Metody badań w fonetyce:
· Metody akustyczne: badania struktury akustycznej dźwięków za pomocą dość skomplikowanych urządzeń służących do rejestracji fal, częstotliwości drgań itp.
· Metody somatyczne: rejestrujące ruchy organów mowy
- metoda kimograficzna: służy do badania udziału wiązadeł głosowych w wytwarzaniu dźwięku, pozwalając wyraźnie odróżniać głoski dźwięczne od głosek bezdźwięcznych oraz ustalać względny czas trwania (względem siebie) rezonansu ustnego i nosowego poszczególnych głosek. Wykresy obrazujące pracę tych narządów rejestrują pisaki na walcu pokrytym papierem, podłączone do jamy ustnej i do jednego z otworów głosowych.
-metoda laryngoskopowa: użycie laryngoskopu- małego lusterka wprowadzanego do krtani, pozwalającego obserwować pracę fałdów głosowych (stroboskop- oświetla badanie narządów)
-metoda rentgenograficzna: użycie promieni Roentgena, dokonując tzw. zdjęć tomograficznych, uzyskuje się obraz rentgenowski krtani
-metoda palatograficzna (palatum-podniebienie): kontakt języka z podniebieniem twardym w trakcie wymawiania pojedynczych głosek, poprzez pokrycie podniebienia nieszkodliwą substancją - palatogram(ślad kontaktu na podniebieniu), lingwogram (ślad kontaktu na języku)
- metoda labiograficzna- badanie ruchu i układu warg przy wymawianiu głosek- polega na włożeniu między wargi okopconego papieru, na którym zostają odciśnięte ślady warg.
2
monisia012