ZACHARIASZ SZCZEPAN JABŁOŃSKI INICJATYWY MARYJNE.pdf

(9444 KB) Pobierz
ZACHARIASZ SZCZEPAN JABŁOŃSKI OSPPE, Częstochowa
INICJATYW Y MARYJNE
K A R DYNAŁA STEFANA W YSZYŃSKIEGO
Całościowe i kompetentne przedstawienie zaproponowanego tematu wyma­
ga okazałej monografii, stąd też rodzi się niepokój, bowiem wypowiedź w formie
artykułu stwarza niebezpieczeństwo ograniczenia się do pewnych ogólników,
które nie wnoszą wiele nowego, o czym większość, a może nawet wszyscy już
wiedzieli. Temat nie jest bynajmniej nietknięty. Podejmowali go wcześniej bp
Bolesław Pylak, bp Władysław Miziołek, o. Jerzy Tomziński i inni1 W tym
.
kontekście zdecydowano się jedynie na zarys, temat zostanie podjęty w optyce
nauczania Jana Pawła II, a także wypowiedzi Benedykta XVI.
Żeby uwydatnić znaczenie inicjatyw maryjnych Sługi Bożego Stefana Wy­
szyńskiego, trzeba postać i fakty, osadzić również w przesłankach teologicznych,
zaczerpniętych z eklezjologii Soboru Watykańskiego II. Sługa Boży nie burzył
polskiej maryjności uważanej za tradycyjną, ale starał się wzbogacić ją współ­
czesnym nauczaniem Kościoła i nadać jej aktualne formy. Tak więc, nie była
to rewolucja, lecz charyzmatycznie przeprowadzona ewolucja, ku pogłębieniu
o wymiar eklezjalny2.
Niejednokrotnie poszukujący maryjnego wymiaru posługi Prymasa Tysiąc­
lecia, wskazywali na tradycje rodzinne, które wyniósł z najbliższego środowiska.
Rodzice pielgrzymowali do największych sanktuariów: ojciec przybywał na Jasną
Górę a matka nawiedzała Ostrą Bramę. Pogłębiona refleksja nad źródłami inicja­
tyw maryjnych Prymasa Tysiąclecia wskazuje, że korzenie ich tkwią w swoistej
mistyce maryjnej Sługi Bożego. Znaczącym wydarzeniem znamionującym jego
1 B. P y l a k ,
Maryjno-duszpasterskie inicjatywy Księdza Prymasa,
Zeszyty Naukowe KUL
14(1971), nr 3(35), s. 39-74; J. T o m z i ń s k i ,
Jasnogórska Maryja w życiu i w służbie Ks. Kard.
Stefana Wyszyńskiego, Prymasa Polski,
Studia Claromontana 2(1981), s. 5-45; W. M i z i o ł ek,
M a­
ryjna koncepcja duszpasterstwa kardynała Stefana Wyszyńskiego,
Ateneum Kapłańskie 73(1981),
nr 2, s. 255-276; Z. S. J a b ł o ń s k i ,
Sanktuaria maryjne w polskim modelu duszpasterstwa według
kardynała Stefana Wyszyńskiego,
Studia Claromontana 20(2002), s. 59-114.
2 J. T o m z i ń s k i ,
dz. cyt.,
s. 5n.; J. P a c h ,
Jasnogórski obraz i sanktuarium w nauczaniu
kardynała Stefana Wyszyńskiego,
Studia Claromontana 5(1984), s. 86n.
38
ZACHARIASZ JABŁOŃSKI OSPPE
maryjność stał się dzień 12 maja 1946 r., dzień zaślubin biskupa Stefana Wyszyń­
skiego z Kościołem. W liście pasterskim do duchowieństwa diecezji lubelskiej, na
dzień swojej konsekracji, napisał: „Wybrałem jako miejsce mej konsekracji stolicę
Najświętszej Maryi Panny w pokornej wierze, że Jej upragnione pośrednictwo
wyjedna mi u Najwyższego Kapłana pełnię Jego kapłaństwa i ducha. Przez Jej
pośrednictwo niech płyną Wasze modlitwy do tronu Bożego”3.
Wizerunek Matki Bożej Jasnogórskiej nowo konsekrowany biskup przyjął
do swego herbu. Pod wizerunkiem zamieścił hasło swej posługi biskupiej: „Soli
Deo”, stwierdził, że „Ten herb, to nie ozdoba, to nie tylko znak, to program mego
biskupiego i prymasowskiego posłannictwa”4. Później pisał: „Dla mnie to Soli
Deo nie jest ozdobą pieczęci biskupiej. Dla mnie jest programem, który został
ukształtowany w obliczu potężnego najazdu nienawiści i niewiary na naszą
Ojczyznę i na Kościół święty w Polsce. Program ten był później uzupełniony
o to tak drogie mi: Per Mariam”5.
Sługa Boży jako biskup diecezji lubelskiej, przekonany o pozytywnej roli
kultu maryjnego, znajdującego wyraz w pielgrzymowaniu do sanktuariów, dużo
uwagi poświęcał sanktuariom na swoim terenie. W lipcu 1946 roku dokonał
rekoronacji obrazu Matki Bożej w Chełmie łącząc ją z Aktem poświęcenia
Polski Niepokalanemu Sercu Maryi. W czasie dwudziestu siedmiu miesięcy
pełnienia posługi w diecezji lubelskiej nawiedzał sanktuaria w Krasnobrodzie,
Janowie Lubelskim, Radecznicy, Puławach i Tyszowcach. Wyjątkowym kultem
otaczał kopię Jasnogórskiego Wizerunku znajdującą się w katedrze lubelskiej.
Dążył do skoordynowania duszpasterskiej posługi w sanktuariach, propagował
upowszechnienie modlitwy różańcowej w rodzinach, w kilku sanktuariach zor­
ganizował kongresy różańcowe. Jako biskup dążył do ożywienia działalności So­
dalicji Mariańskich, które miały formować postawę apostolską nie tylko swoich
członków. Powołał, 5 listopada 1949 roku, Instytut Apostolstwa Różańcowego,
wchodzący w skład Wydziału Duszpasterskiego Kurii Biskupiej6.
Zapowiedzianą problematykę podejmujemy przede wszystkim w okresie
prymasowskiej posługi kard. Stefana Wyszyńskiego na przestrzeni ponad
trzydziestu trzech lat (1948-1981), z uwzględnieniem zmieniającej się sytuacji
eklezjalnej i stosunków społeczno-politycznych. Z konieczności, potraktowane
zostaną one jedynie w sposób aluzyjno-hasłowy, bowiem niemożliwe jest na­
wet w wielkim skrócie scharakteryzowanie sposobów duszpasterstwa Kościoła
w Polsce oraz jego metod: akcji duszpasterskich podejmowanych w skali bądź
to ogólnopolskiej bądź to diecezjalnej; czy też głównych nurtów treści pasto­
3 Wiadomości Diecezjalne Lubelskie 23(1946), s. 166.
4
Stefan Kard. Wyszyński. Biografia w fotografiach,
Michigan 1969, s. 50.
5
„Rąbek tajemnicy…”w: Wszystko postawiłem na Maryję,
Paryż 1980, s. 19.
6
Tamże, s. 50n.
INICJATYWY MARYJNE KARDYNAŁA STEFANA WYSZYŃSKIEGO
39
ralnych; dostrzegalnych przemian kierunków duszpasterstwa a tym bardziej
ukazanie ich skuteczności7
.
Prymas Polski nie wypracowywał teoretycznego modelu struktur duszpa­
sterstwa w Polsce. Powstawały one niejako spontanicznie, powodowane prze­
konaniem o obecności Maryi w życiu Chrystusa i Kościoła, które wynikało
z osobistych przeżyć i doświadczeń skutecznej mocy Maryi w jego życiu i narodu,
a także odczytywania znaków czasu w trudnej sytuacji społeczno-politycznej
w kraju. Należy zwrócić uwagę, że ogólnopolskie inicjatywy maryjne oficjalnie
z zasady były ogłaszane jako przedsięwzięcia Konferencji Episkopatu Polski,
której służyła Komisja Maryjna, powstała w grudniu 1956 r. współpracująca
z Komisją Duszpasterstwa Ogólnego. Ona wypracowywała zarys określonych
akcji duszpasterskich. Przewodniczącymi Komisji byli zasadniczo biskupi die­
cezji częstochowskiej: bp Zdzisław Goliński5, bp Stefan Bareła9 abp Stanisław
,
Nowak1 (w latach 1963-1966 przewodniczy Komisji bp Antoni Pawłowski
0
z Włocławka1, a w latach 1984-1989 abp Bolesław Pylak z Lublina). Niezależnie
1
od tego sam prymas Wyszyński przewodniczył wielokrotnie obradom Komisji.
W posiedzeniach Komisji uczestniczyło zwykle 14-20 osób1 , w tym świeckich
2
reprezentowały najczęściej członkinie Instytutu Ślubów Narodu1 . Udział tej
3
komisji w kształtowaniu programu maryjnego duszpasterstwa wymaga od­
rębnego opracowania. Z doświadczenia i głębokiego przekonania rodziły się
duszpasterskie plany, inicjatywy maryjne konsekwentnie realizowane. Inicjatywy
7 J. M a jk a ,
Duszpasterstwo polskie w czterdziestoleciu,
„Chrześcijanin w świecie” 21(1989),
nr 2(185), s. 18-32.
8 J. K o w a l s k i , F. S t o p n i a k,
Goliński Zdzisław (1908-1963), docent KUL, biskup często­
chowski, teolog moralista,
w:
Słownik Polskich Teologów Katolickich (1981-1993)
[dalej: SPTK],
t. 5, s. 462-467.
9 S. U r b a ń s k i ,
Bareła Stefan (1916-1984), biskup częstochowski, moralista,
w: SPTK, t. 8,
s. 35-42.
1 Komisja M aryjna Episkopatu Polski (dalej: KMEP). 1955-1969; 1970-1984. W jej skład
0
wchodzili: księża biskupi, a wśród nich przewodniczący Komisji Duszpasterstwa Ogólnego bp
Bolesław Kominek, późniejszy kardynał z Wrocławia, generałowie Zakonu Pawła Pustelnika,
przeorzy Jasnej Góry i pełniący prawie przez cały czas istnienia funkcję sekretarza o. Paweł Ro­
siak – paulin jasnogórski. Długoletnimi członkami byli: o. prof. Andrzej Krupa, o. prof. Bernard
Przybylski, ks. dr Kazimierz Majdański, red. nacz. Ateneum Kapłańskiego – arcybiskup szczeciń­
sko-kamień ski, ks. Tadeusz Etter, red. Biblioteki Kaznodziejskiej – późniejszy biskup pomocniczy
w Poznaniu. W pewnym okresie współpracował z Komisją Sł. Boży ks. Franciszek Blachnicki.
Bp Karol Wojtyła uczestniczył w posiedzeniu Komisji Maryjnej 14 kwietnia 1960 r.
1 E. O z o r o w s k i ,
Pawłowski Antoni (1903-1968), biskup ordynariusz włocławski, profesor,
1
w: SPTK, t. 6, s. 625-628.
1 P. K o s i a k ,
Biskup Stefan Bareła jako Przewodniczący Komisji Maryjnej Episkopatu,
Jasna
2
Góra 2(1984), nr 6 (4), s. 15-19.
1 Instytut Ślubów Narodu reprezentowały m . in.: M. Okońska, J. Jełowicka, M. Płodzień.
3
KMEP, Protokół z dnia 30 XII 1960 r., s. 1.
40
ZACHARIASZ JABŁOŃSKI OSPPE
Prymasa Tysiąclecia zazębiały się w znacznym stopniu i dopełniały. W pewnym
znaczeniu inspirowały je jubileusze – wydarzenia, jednym z nich była zbliżająca
się tysiącletnia rocznica chrztu Polski.
ŚLUBY JASNOGÓRSKIE I WIELKA NOWENNA TYSIĄCLECIA
Profetycznym dokumentem – wydarzeniem pozostają Jasnogórskie Śluby
Narodu złożone na Jasnej Górze 26 sierpnia 1956 roku. Stanowiły one przez
dziewięć lat program duszpasterski Kościoła w Polsce. Z pełnym programem
duszpasterskim opartym na pobożności i czci maryjnej wystąpił Prymas Pol­
ski w związku ze zbliżającą się trzechsetną rocznicą ślubów Jana Kazimierza
w perspektywie przygotowania Kościoła w Polsce do obchodów Tysiąclecia
Chrześcijaństwa. Myśl uroczystego odnowienia ślubów królewskich powstała
podczas odosobnienia Prymasa, w Prudniku w 1955 r. Król Jan Kazimierz składał
śluby w katedrze lwowskiej w 1656 r. po zwycięskiej obronie klasztoru jasno­
górskiego przed Szwedami. Obierał on w imieniu Narodu Maryję za Królową
Korony Polskiej i ślubował, że po zwycięskiej wojnie ze Szwedami podejmie
starania u Stolicy Apostolskiej o ustanowienie specjalnego święta Maryi jako
Królowej Polski oraz zajęcie się ulżeniem losu niższych warstw ludności swego
królestwa, zwłaszcza chłopów. W trzechsetną rocznicę tych ślubów, niewypeł­
nionych nigdy do końca, pragnął Prymas nawiązać do nich i nowe ślubowania
narodu dostosować do współczesności: „W głównej osnowie swojej, Ślubowania
Jasnogórskie idą po linii niewypełnionych Ślubowań Królewskich Jana Kazi­
mierza. Są jednak rozwinięte i dostosowane do potrzeb współczesnych. Są tak
ujęte, że ma je wypełnić nie «góra», ale cały Naród. O ile we Lwowie zobowią­
zywał się król, to na Jasnej Górze zobowiązał się cały Naród. Króla nie ma – ale
pozostał N aród”1
4.
Śluby Jasnogórskie miały zatem łączyć ideę religijną z ideą narodową. To
charakterystyczne dla Polaków powiązanie – idące poprzez wieki, miało zdać
egzamin w wyjątkowo trudnej epoce. Podmiotem miał być cały naród. Po
uroczystości ślubowań, na której zgromadziła się 26.08.1956 r. roku milionowa
rzesza wiernych, Prymas, pozostając w odosobnieniu, pisał w Komańczy: „Ten
lud zaświadczył, że Królowa Polski jest najbardziej popularną postacią w życiu
Narodu. Okazało się, że oddziaływania Jasnej Góry na życie Narodu nie da się
sprowadzić do płytkiej dewocji. Okazało się, że Jasna Góra jest wewnętrznym
spoidłem życia polskiego, jest siłą, która chwyta głęboko za serce i trzyma Naród
cały w pokornej a mocnej postawie wierności Bogu, Kościołowi i jego hierarchii.
Królowa Polski prowadzi Naród do Syna swego i Jego Kościoła”1 .
5
1 S. W y s z y ń s k i ,
Pracujemy wszyscy nad wprowadzeniem w życie Ślubów Jasnogórskich,
4
w:
Wszystko postawiłem na Maryję,
Paryż 1980,s. 117.
1 Tamże, s. 134.
5
INICJATYWY MARYJNE KARDYNAŁA STEFANA WYSZYŃSKIEGO
41
Śluby Jasnogórskie – obok wstępu nawiązującego do ślubów Jana Kazimierza
i zakończenia wiążącego Ślubowania z przygotowaniem do Milenium – zawierają
treść religijno-moralno-społeczną. Kładą nacisk na dochowanie wierności Bogu,
Kościołowi i jego pasterzom, trwanie w łasce uświęcającej, poszanowanie dla
daru życia, nierozerwalność małżeństwa, godność kobiety, przepojenie życia
rodzinnego zasadami Ewangelii, obronę młodego pokolenia przed niewiarą
i zepsuciem moralnym, zgodę społeczną, pokój i miłość oraz sprawiedliwy
podział dóbr, walkę z wadami narodowymi i rozwijanie cnót społecznych oraz
szerzenie w Ojczyźnie czci dla Matki Bożej. Pozostają więc one w istocie pro­
gramem nowego ładu społecznego. Mobilizują katolickie społeczeństwo do życia
wartościami chrześcijańskimi. Poszczególne ślubowania dotyczą kolejno życia
jednostkowego, rodzinnego i społecznego. Prymas rozumiał, że dla wyjątko­
wych czasów trzeba silnych charakterów i jakby proroczo przewidywał proces
laicyzacji oraz zepsucia moralnego czasów obecnych: „Naród polski składał już
wiele razy swoje Ślubowania, chociaż dochował wiary Kościołowi, to jednak
nie wyzbył się wielu nałogów i wad narodowych, które nie dadzą się pogodzić
z postawą Narodu wierzącego. Zwalczać to rozdwojenie, zdobyć pion moralny,
nauczyć się zwyciężać siebie, zdobyć męstwo wiary i życia chrześcijańskiego
– oto błogosławione dążenie niemal zachowawczego instynktu narodowego
i zmysłu katolickiego”1 .
6
Po powrocie z odosobnienia (28 października 1956 r.) w Komańczy do
Warszawy i pielgrzymce na Jasną Górę (2 listopada 1956)1, Prymas czuwał nad
7
realizacją programu Ślubowań. W niedzielę, 5 maja następnego roku (1957)
Ślubowania Jasnogórskie zostały ponowione we wszystkich kościołach para­
fialnych i rektorskich oraz kaplicach. Weszły, a właściwie stanowiły program
duszpasterski Wielkiej Nowenny przed Tysiącleciem Chrztu Polski (1957-1966).
Kolejne lata były poświęcone poszczególnym hasłom roty Ślubowań, które uro­
czyście ponawiano na Jasnej Górze 3 maja, w uroczystość Matki Bożej Królowej
Polski, a w parafiach – w najbliższą niedzielę po uroczystości.
Prymas Tysiąclecia bardzo często nawiązywał do treści społecznych za­
wartych w Ślubach Jasnogórskich. W wygłaszanych średnio w ciągu roku ok.
600 przemówieniach, trzy czwarte z nich poświęcał nauce społecznej Kościoła.
Wobec cenzury państwowej zwalczającej program Ślubów Jasnogórskich, a na­
wet niewyrażającej zgody na drukowanie tekstu Jasnogórskich Ślubów Narodu,
Prymas był przekonany o konieczności formowania w ich duchu nowego poko­
lenia, które wyrosło po obchodach Milenium Chrześcijaństwa w Polsce. Wraz
1 Tamże, s. 136.
6
1
Jasnogórskie kalendarium Prymasa Polski kardynała Stefana Wyszyńskiego,
opr. Z. S. Ja­
7
błoński, Jasna Góra-Częstochowa 2002, s. 35.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin