Janusz Królikowski, Matka Kościoła w nauczaniu Kardynała Stefana 1991-t61-n4-s81-105.pdf

(1067 KB) Pobierz
Janusz Królikowski
Maryja - "Matka Kościoła" w
nauczaniu Kardynała Stefana
Wyszyńskiego (I)
Collectanea Theologica 61/4, 81-105
1991
MARYJA — «МАТКА KOŚCIOŁA»
W NAUCZANIU KARDYNAŁA STEFANA WYSZYŃSKIEGO (I)
„Kościół jest Chrystusowy i Maryjny. Dzieje
Kościoła są dziejami Chrystusa i Maryi pełnią­
cych razem — każde w swoim zakresie — o-
kreślone i niezbędne zadanie. Kościół—Matka
musi mieć przy sobie i w sobie Matkę swego
Twórcy — Matkę Kościoła”.
Kard. S. Wyszyński
W punkcie przecięcia wszystkich dróg zbawienia ukazujących
się w ram ach Starego i Nowego Przym ierza stoi M aryja wraz ze
swoim jedynym odniesieniem do m isterium Trójjedynego Boga \
To odniesienie ukazuje się Kościołowi i jego refleksji w iary jako
nigdy w pełni nie zgłębione i niewyrażalne, a jednak, mimo to, ciągle
na nowo jawi się jako ważna rzeczywistość w życiu w iary i w świa­
domości Kościoła. Dzieje się tak dlatego, że M aryja została obdaro­
wana Bożym Macierzyństwem, że została naznaczona dotykalnym
doświadczeniem dobroci Boga w Jego Synu Jezusie Chrystusie, któ­
rego jest Matką. M aryja fizycznie i osobowo mogła doświadczyć te­
go Dziecka, które było Jej Bogiem i Zbawcą. W tym doświadcze­
niu Maryi kryje się jego funkcjonalność dla Kościoła. Ponieważ
M aryja jak nikt inny doświadczyła Boga, dlatego Kościół bierze Ją
do siebie, aby w prawdzie kierować się do Jezusa Chrystusa jako
Pana. M aryjne doświadczenie Bożego Macierzyństwa, doświadczenie
Jej wiary, pozostaje jako takie doświadczeniem jednorazowym, po­
zostaje niepowtarzalną tajemnicą wiary. Mimo tego ta jednorazowość
jest otw arta dla Kościoła i jego refleksji wiary.
Także Kościół wieku Soboru Watykańskiego II pochylił się
w głębokiej refleksji i zadumie nad M aryją — Bożą Matką i Jej
misterium. Na Soborze miały miejsce długie dyskusje na tem aty ma­
riologiczne. Wiązały się one szczególnie z redakcją schematu
De Ec­
clesia.
Jakkolwiek dyskusje mariologiczne wywołały wiele sporów
i kontrow ersji przede wszystkim odnośnie do sposobu ujmowania
miejsca Maryi w Kościele, to jednak ważnym osiągnięciem dyskusji
1 Por. J. R a t z i n g e r ,
Die Tochter Zion. Betrachtungen über den
Marienglauben, der Kirche,
Einsiedeln 19783, 9—27; H. U. von B a l t h a s a r ,
Herrlichkeit, Eine theologische Ä sthetik,
Bd. I,
Schau der Gestalt,
Einsiedeln
1967*, 326—329.
soborowej pozostaje umiejscowienie Maryi w kręgu rozważań o Koś­
ciele oraz zasugerowanie pytania i próba odpowiedzi na nie: jaka jest
misja Maryi odnośnie do naszego zbawienia, które dokonuje się
w K ościele?2 Niejako dopełnieniem tych soborowych poszukiwań
mariologicznych było uroczyste ogłoszenie Maryi „Matką Kościoła”,
którego dokonał papież Paweł VI w przemówieniu na zakończenie
III Sesji Soboru, 21 listopada 1964 r. Mówił wtedy: „Przeto na chwa­
łę Matki Bożej i ku naszemu pokrzepieniu, ogłaszamy Najświętszą
M aryję Pannę «Matką Kościoła», to jest M atką całego Ludu Bożego,
zarówno w iernych jak i pasterzy, którzy nazywają Ją najukochańszą
Matką. Pragniemy, by pod tym najmilszym tytułem od tej chwili
Dziewica M atka była jeszcze bardziej czczona i wzywana przez lud
chrześcijański” 3. Ten ty tu ł Maryi posiada: w yjątkow y walor dog­
matyczny, znaczenie historyczne i głębokie konsekwencje praktycz­
ne 4 Jeśli chodzi o walor dogmatyczny, mieści się tu taj uzupełnie­
.
nie tytułów: „Matka Boga” i „Matka ludzi”, którym i posługiwała
się w odniesieniu do Maryi Tradycja Kościoła. W tytule tym wyraża
się w iara w macierzyństwo duchowe Maryi wobec Mistycznego Ciała
Chrystusa. Cały Kościół korzysta z miłości macierzyńskiej Maryi,
korzysta z tej miłości jako wspólnota będąca w ciągłym kształtowa­
niu się i rozwoju s.
Data 21 listopada 1964 r. to, z historycznego punktu widzenia,
kolejny krok na drodze wznoszenia „budowli mariologicznej”, sta­
nowiący dopełnienie daty Soboru Efeskiego (431 r.), na którym ogło­
szono dogmat o Bożym macierzyństwie Maryi. W historii mariologii
wyznacza ona nowy zwrot Kościoła do Maryi, jest „szczęśliwym
punktem dojścia” refleksji mariologicznej, aby wyjść z niego w no­
wej dynamice refleksji ". W wymiarze praktycznym ogłoszenie praw ­
dy o Maryi „Matce Kościoła” zmierza do intensyfikacji synowskiej
pobożności całego Kościoła względem Matki w nadprzyrodzonym
porządku łaski. „Ogłoszenie tego tytułu to wyrażenie chwały Maryi
i pobudzenie do wierności w wierze i miłości ku Bogu oraz do bra­
terstw a wszystkich ludzi mających jedną M atkę” 7.
Ogłoszenie Maryi M atką Kościoła nie jest definicją dogmatycz­
ną, chociaż jest uroczystym aktem Kościoła nauczającego. Jest ten
ty tu ł Maryi zwieńczeniem
K onstytucji dogmatycznej o
Kościele, któ­
ra pragnie wskazać relacje zachodzące między M aryją i Chrystusem
oraz między M aryją i całym Kościołem. Po ogłoszeniu Maryi Matką
2 Per. G. M. B e s u 11 i,
Note di cronaca,
M arianum 26 (1964)
f
asc. I—II,
1—42.
* P a u l u s VI, Alloc.
Post duos menses...,
AAS 56 (1964) 1016.
*
Por. G. M. R o s с h i n i.
Maria SS. solennemente proclamata da Paolo VI
„Madre della Chiesa”,
M arianum 26 (1964) fase. III—IV, 306.
5 Por.
tamże.
* Por.
tamże,
307.
7 Por.
tam że,
307—308.
Kościoła zrodziła się w Kościele potrzeba odpowiedzi na pytanie
0 Wewnętrzne znaczenie tego tytułu; zrodziła się potrzeba określenia
sensu tej prawdy. Allokucja ogłaszająca M aryję Matką Kościoła ma
charakter niejako wywoławczy i domaga się wszechstronnego rozwi­
nięcia teologicznego, kerygmatycznego i pastoralnego. Wystarczy
przeanalizować pojęcie „m atki” czy „Kościoła”, żeby uświadomić so­
bie potrzebę precyzowania treści kryjącej się w tytule „Matka Koś­
cioła” 8.
Pojęciu „m atka” koniecznie trzeba nadać znaczenie nadprzyro­
dzone, a nie tylko czysto naturalne. Koniecznie należy odpowiedzieć
na pytanie: w jakim znaczeniu M aryja uczestniczyła i współpracuje
nadal w udzielaniu Kościołowi łaski Bożej i w jakim sensie wpro­
wadza Kościół do m isteryjnego uczestniczenia w naturze Bożej? Po­
jęciu „Kościół” trzeba nadać całą treść, jaką wnosi do niego
K onsty­
tucja dogmatyczna o Kościele
i posoborowe poszukiwania teologiczne.
Kościół można bowiem rozważać w wymiarze jego stru ktu ry hierar­
chicznej, a także jako Mistyczne Ciało Chrystusa czy jako Wspól­
notę. W refleksji nad M aryją Matką Kościoła trzeba przeanalizować
1 rozbudować bazę biblijną tego tytułu, przypomnieć stosowne źród­
ła Tradycji Kościoła i pogłębić mariologiczną refleksję teologiczną 9.
Ważne i znaczące dla zasygnalizowanej tu kwestii Maryi Matki
Kościoła jest nauczanie mariologiczne K ardynała Stefana Wyszyń­
skiego, który, prowadząc jako Prym as Polski Kościół katolicki w Pol­
sce, wniósł wielki wkład zarówno w pogłębienie teologii m aryjnej,
jak również przepowiadania mariologicznego i pobożności m aryjnej.
Jest to postać tym bardziej znacząca w kontekście rozważań o Ma­
ryi Matce Kościoła, że był on aktywnym orędownikiem tego tytułu
w czasie obrad soborowych i pod jego przewodnictwem biskupi polscy
zredagowali
Memoriał,
w którym prosili papieża Paw ła VI o ogło­
szenie tego tytułu M ary i1 . Po Soborze Kard. Wyszyński w wielu
0
przemówieniach i kazaniach komentował naukę Soboru W atykańskie­
go II, jak również wiele miejsca poświęcił interpretacji nowego ty­
tułu Maryi: „Matka Kościoła”. Trzeba zaznaczyć, że Kard. Wyszyń­
ski nie był teologiem systematykiem, ale kaznodzieją, nauczycielem
i pasterzem Kościoła. Z tego powodu całość jego nauki o Matce Bo­
żej jest ukryta i rozproszona w homiliach, kazaniach i modlitwach,
których pozostawił wielką liczbę.
Przepowiadanie Kard. S. Wyszyńskiego zawiera ujęcia i poglą­
dy w wielkiej mierze oryginalne, żywe i charakterystyczne dla Koś­
cioła Polskiego i wielowiekowej polskiej duchowości m aryjnej, które
służą i w jeszcze większym stopniu mogą służyć Kościołowi po­
wszechnemu. Wielkim dokonaniem Kard. Wyszyńskiego jest przezwy­
8 Por. L. M e 1 o 11 i,
Maryja i Jej m isja macierzyńska,
tłum. T. Siudy,
Kraków 1984, 120.
’
Por. G. M. R o s c h i n i ,
art. cyt.,
308.
1 Por. S. W y s z y ń s k i ,
Matka Kościoła,
Rzym 1986, 109—123.
0
ciężenie, obecnej w polskiej teologii i duchowości, antynomii ekle­
zjalnej i mariologii przez spojrzenie na oba trak taty z jednego punktu
widzenia, tzn. przez odniesienie ich do Chrystusa. Szczególnie w yra­
ża się to w łącznym traktow aniu Macierzyństwa Maryi i Kościoła
wobec Chrystusa (Maryja—Matka; Kościół—Matka), i w interesują­
cym nas tu zagadnieniu: M aryja—M atka Kościoła.
W teologii współczesnej pojawiają się wciąż liczne i interesujące
opracowania zagadnień mariologicznych u, odżywają niektóre formy
duchowości i pobożności m aryjnej oraz rodzą się nowe, zwłaszcza
po zachętach papieża Paw ła VI zaw artych w adhortacji o kulcie
m aryjnym
Marialis cultus
(1974 r.). Wielką rolę odgrywa także ogło­
szona przez papieża Jana Paw ła II encyklika o roli M atki Bożej
w dziejach Kościoła pielgrzymującego
Redemptoris Mater
(1987 r.).
Zamierzeniem moich poszukiwań, na podstawie analizy metodą
historycznoteologiczną tekstów źródłow ychł2, jest syntetyczne uka­
zanie spojrzenia Kard. S. Wyszyńskiego na M aryję jako na Matkę
Kościoła. Będę się starał uchwycić i zarysować zaw arty w przepo­
wiadaniu Ks. Prym as jakby trak tat teologiczny o Maryi Matce Koś­
cioła, który stanowił podstawę jego nauczania, wiadomo bowiem, że
przepowiadanie Prym asa Polski opierało się na głęboko przemyśla­
nej teologii1
3.
1 Por. J. R a t z i n g e r,
dz. cyt., Maria heute ehren. Eine theologisch-
1
pastorale Handreichung,
red. W. Beinert, Freiburg 1977 2; H. U. von B a l t h a ­
s a r ,
Der dreifache Kranz. Das Heil der W elt im Mariengebet,
Einsiedeln 1979 *;
P. G a c h t e r ,
Mar jam. Die M utter Jesu.
Einsiedeln 1981; L. M e l o t t i ,
dz.cyt.
« W
światłach tysiąclecia,
K raków 1961;
Gody w Kanie,
Paryż 1962;
M atka Kościoła,
Rzym 1966;
List do moich kapłanów,
t. 1.—3, Paryż 1969;
Idzie nowych ludzi plemię,
Poznań — W arszawa 1973;
*>ursum Corda,
Poz­
nań — Warszawa 1974;
Kobieta w Polsce współczesnej,
Poznań 1978;
Miłość
na co dzień,
Poznań 1980;
Jestem przy Tobie (Apele Jasnogórskie),
Kraków
— W arszawa 1983;
Rozważania o Matce Boga Człowieka,
Jasna Góra 1983;
Głos z Jasnej Góry,
W arszawa 1984;
M atka Syna Człowieczego,
Poznań 1984.
1 Por. K. W o j t y ł a ,
Znaczenie Kard. Stefana W yszyńskiego dla współ­
3
czesnego Kościoła,
ZN KUL 14(1971) n r 3, 19—37; B. P y l a k ,
M aryjno-dusz-
pasterskie inicjatyw y Ks. Prymasa, tamże,
39—74; Z. K r a s z e w s k i ,
Matka Bo­
ża w nauczaniu Ks. Prymasa Stefana W yszyńskiego,
w:
W kierunku człowieka,
red. B. B e j ze, Warszawa 1971; Cz. B a r t n i k ,
Zarys m yśli teologicznej Kar­
dynała Stefana W yszyńskiego,
A teneum Kapłańskie 97 (1981) 222—237; W. M i-
z i ó ł e k ,
Maryjna koncepcja duszpasterska kard. Stefana W yszyńskiego, tamże,
255—276; J. L e w a n d o w s k i ,
Naród w nauczaniu Kardynała Stefana W y­
szyńskiego,
Warszawa 1982; Cz. B a r t n i k .
Chrześcijańska pedagogia narodo­
wa według Stefana W yszyńskiego,
w:
Polska teologia narodu,
red. Cz. B a r ­
t n i k , Lublin 1986, 183—241; A. R a s t a w i c k a ,
Eucharystyczno-maryjne as­
pekty przem ówień kardynała Stefana W yszyńskiego,
w:
Niepokalana, K ult
M atki Bożej na ziemiach polskich w X IX wieku,
red. B. P y 1 а к i Cz. K r a -
k o w i a k, Lublin 1988; J. L e w a n d o w s k i ,
Eucharystia. Sakram ent osoby
i wspólnoty w nauczaniu Prymasa Stefana W yszyńskiego,
Warszawa 1988;
tenże,
M atka Eucharystii,
W arszawa 1988.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin