OGNISKO RODZINNE J Papi.doc

OGNISKO RODZINNE.

1 pobliżu miasta Rz... leżała wieś Ka­linówka, własność pana Andrzeja Kalinowskiego, czynnego bardzo człowieka, który nie tylko był rolnikiem, lecz i przemy­słowcem: we wsi jego znajdowała się fabryka cukru, którą on sam prowadził. Nad wielkim stawem, wierzbami otoczonym, wznosił się z jednej strony dwór dziedzica Kalinówki, z drugiej fabryka, której wielki murowany komin zdawał się chcieć sięgać obłoków. Po prawej stronie fabryki widać było murowany budynek, w którym mieszkania urzędników się znajdowały: magazyniera, buchaltera, che­mika i mechanika; po lewej stał samotnie, tuż pod lasem, drewniany domek pomocnika pana Andrzeja Kalinowskiego, czyli vice-dyrektora jego fabryki, pana Damiana Dolańskiego. Domek ten otaczał niewielki ogródek, w któ­rym jednak niczego nie brakło. Były tam piękne kwiaty i drzewa cień dające, były za­gony z jarzynami i trawniki, na których rosły wiśnie, grusze, jabłonie i śliwy, a wśród tych drzew stały ule, koło których roje pszczół brzęczały od rana do wieczora; były kanapki darniowe, stoły i ławy dębowe, altanki—-czego tam nie było!

Ranek patrzał już jasno na ziemię, przed domem pana Damiana krzątała się młoda dziewczyna, najstarsza z jego dzieci—a sporą miał gromadkę do wyżywienia: aż ośmioro— pięć dziewczyn i trzech chłopaków; to chłop­ca, to dziewczynę niebo zsyłało panu Damia­nowi, raz tylko z kolei przyszły po sobie dwie dziewczyny. Najstarsza z tej gromadki, dorodna, bo zdrowa, Wacława, wysmukła, o czystem i wesołem spojrzeniu, krzątała się już czynnie, lubo wcześnie jeszcze było.

Opalona cera jej twarzy, ręce zgrabne, lecz szorstkie, świadczyły, iż jest to praco­wita gosposia; ubiór jej był skromny: ciemna perkalowa suknia, fartuszek jasny—otiwszyst- ko; największą jej ozdobą były włosy złociste, miękkie, splecione w szeroki warkocz, upięty wysoko, by sukni nie smolił; kształtna główka dziewczęcia zdawała się uginać pod tym war­koczem. W domu vice-dyrektora fabryki cukru Kalinówki głęboka cisza panowała: pan Da­mian spał jeszcze; dzwonek fabryczny do­piero o szóstej budził urzędników, lecz Wac­ława o piątej wstawała, gdyż ojciec lubił, gdy zawoła: „Śniadanie!” aby w jednej sekun­dzie wszystko było gotowe. W altance, dzi­kiem winem oplecionej, a przylegającej do domu pana Damiana, cień i chłód panowały w najskwarniejsze południe, w niej też jadano obiad, śniadanie i wieczerzę. Wacława krzą­tała się właśnie koło przygotowania śniada­nia: na białym obrusem zasłanym stole sta­wiała różne przybory i przysmaki, służąca Marysia pomagała jej czynnie; obie chodziły na palcach, mówiły do siebie po cichu, naj­lżejszy hałas nie dochodził stąd do pokoju pana Damiana. Już samowar kipiał na stole i kłęby pary rzucał dokoła siebie, już Wac­ława naparzyła herbatę i w jedną szklankę nalała gorącej wody, by ostygła, bo ojciec latem pijał zawsze chłodną herbatę,— gdy w progu drzwi sieni, wiodącej do wnętrza domu pana Damiana, ukazało się dwoje dzie­ci: chłopiec i dziewczyna, oboje w koszulach, boso, oboje w ręku trzymali ubranie, oboje mieli włosy rozczochrane i zaspane oczy.

Zajęta krajaniem chleba dla ojca, Wacława nie spostrzegła ich zaraz; byli to najmłodsi z jej rodzeństwa: pięcioletni Zenuś i sześcio­letnia Zosia. Dzieci spoglądały to na siostrę,

— 9 —

to na siebie—zdawały się nie być zdecydo­wane, co począć z sobą; nareszcie Zosia zdo­była się na krok stanowczy: położyła palu­szek na ustach, jakby komuś milczenie naka­zywała, przebiegła cichutko z sieni do altanki i na jedną z ławek tam się znajdujących wskoczyła; Zenuś za nią podążył.

—         A to co?—spytała Wacława, teraz do­piero dzieci spostrzegłszy, i surowo na oboje spojrzała.

—         Moja Waciuniu, nie gniewaj się; my się tu ubierzemy prędziutko i cichutko — od­parła Zosia, wdzięcząc się do siostry.

—■ Dlaczego nie w pokoju?—spytała Wac­ława.

—         Mama nas wygnała, bośmy się śmieli— szepnęły dzieci nieśmiało.

—■ I tatkę obudzili. Tatko cały dzień pra­cuje ciężko dla nas, a wy mu sen przerywa­cie, nie pozwalacie wypocząć —z łagodną wy­mówką rzekła Wacława.

Dzieci spuściły oczy, uśmiech pustoty ule­ciał z ich ust; teraz widziały ogrom swego przestępstwa i nie dziwiły się matce, że je wygnała z domu.

—         Nie przebudził się jeszcze; tylko mama bała się, byśmy go nie obudzili—tłómaczyła się Zosia.

—         A może się obudził! Co ty wiesz...— dodał Zenuś.

—         Ubierajcie się żwawo—rzekła Wacława z uśmiechem, rozbrojona ich pokorą;—włóżcie pończochy i trzewiczki, i przejdźcie na palusz­kach do kuchni; tam się umyjecie i dokoń­czycie ubierać.

Dzieci spełniły co do słowa rozkaz siostry, a Wacława krzątała się dalej przy śniadaniu; już dla ojca przygotowała kromki chleba z ma­słem, rzodkiewki i jajka, teraz krajała chleb dla innych członków rodziny.

—         Przynieś jeszcze trzy szklanki—rzekła do Marysi:—siedm nie wystarczy.

—' A bo to goście będą u nas dzisiaj? — spytała dziewczyna. — Przyniosłam tyle, co zawsze.

—         Będą goście—odparła Wacia:—tylko ich patrzeć.

—         Może panicze i panienka z Warszawy przyjadą?

—         Nie kto inny.

Marysia pobiegła co żywo po szklanki do kuchni, gdzie właśnie Zenuś i Zosia pluskali się w wielkiej miednicy.

—         Niech Zenuś i Zosia nie marudzą z ubra­niem, bo pan Jakób wyśmieje, że śpiochy; panna Wacława mówi, źe go ino patrzeć — rzekła do dzieci.

Zosia prędko twarz ręcznikiem otarła i skoczyła do okna, gdzie stało rozbite lu­sterko, leżały grzebienie i szczotka, i poczęła rozczesywać splątane włosy, drąc je niemiło­siernie. Zenuś pluskał się jeszcze, pewny, źe i tak dogoni siostrę, bo jego przystrzyżone przy skórze włosy mniej czasu potrzebowały, by je doprowadzić do porządku.

—         Nie chciałbym być dziewczyną. Toż to bieda z waszymi włosami. Ja dwa razy mu­snę szczotką po głowie, i dobrze — mówił to­nem wyższości i spoglądał z politowaniem na siostrę.

Gdy Marysia przyniosła trzy brakujące szklanki, a Wacia wzięła chleb do ręki, aby dla młodszego rodzeństwa kromki pokrajać, na ulicy, wiodącej od bramy wjazdowej, coś zaturkotało. Żywe rumieńce wybiegły na twarz dziewczęcia, nie rzuciła jednak chleba.

—         Marysiu, pobiegnij, zobacz, kto jedzie— rzekła tylko i krajała dalej; gdy porcye były gotowe dla wszystkich, dopiero wtedy pod­niosła oczy i zwróciła je w stronę, skąd ha­łas leciał.

Drogą, od cukrowni do domku pana Damiana wiodącą, pędziła bryczka, w niej dwóch studen­tów i dziewczynkę w ciemno-fiołkowym mun­durku widać było; przed bryczką biegła zdy­szana Marysia, i wpadłszy do altanki, zawołała:

—         Panicze i panienka przyjechali!

Wacława już widziała jadących. Otarła

zawalane przy krajaniu chleba mąką ręce, otrzepała fartuszek i podążyła witać przyby­łych. Wyprzedziły ją dwa psy: chudy chart, który imienia nie posiadał żadnego —chartem go zwali wszyscy—i kudłaty Borsuń.

Zapomniawszy, że pan Damian nie ukazał się jeszcze w progu drzwi i nie krzyknął: „Te­raz sobie szczekajcie głośno, pan już nie śpi!” co czynił każdego ranka, — psy z radosnem skomleniem rzuciły się na przybywających, a wspiąwszy się na tylne łapy, przednie oparły na ramionach paniczów i panienki, i lizały im ręce i twarze.

Wacia nie mogła się dostać do braci i sióstr, lecz najstarszy z przybyłych, młod­szy o rok od Waci Jakób, odepchnąwszy charta, wyciągnął ramiona do siostry.

—         Jak zawsze, pierwsza w domu na no­gach—rzekł, całując ją serdecznie.—Co tu sły­chać? Ojciec, matka, siostry, Zdzisio, czy zdrowi?

—         Zdrowi wszyscy — odpowiedziała Wa­cia.—Ojciec jeszcze śpi, więc cicho się spra­wujcie. Chodźcie do altanki, tam porozma­wiamy swobodnie.

To powiedziawszy, zwróciła się do młod­szej siostry, trzynastoletniej Edzi, i do brata Julka, który liczył lat jedenaście—i ucałowała

13

oboje; potem poszli do altanki, siedli obok siebie, a Marysia, zdjąwszy z bryczki tło- moczki podróżnych, poniosła je do domu.

—        Więc ty po dawnemu prawą ręką mat­ki—mówił Jakób, patrząc z miłością na sio­strę: — krajesz i smarujesz chleb, gotujesz obiad, siejesz kwiaty i jarzyny w ogrodzie, dzieci uczysz a b c, chwili czasu nie masz dla siebie. Szkoda mi cię, szkoda, siostrzyczko moja!

—        Nie żałuj ty mnie, braciszku, bo tak, jak jest, być musi; bo inaczej być nie może—od­parła Wacława z prostotą. — Mama nie dała­by sobie rady; od świtu do nocy pracuje, choć pomagam, jak mogę.

Jakób westchnął.

—        Musi tak być, kiedy inaczej być nie może — powtórzył, całując siostrę.— Przywio­złem ci znowu stos książek. Zimą je czytać bę^^esz.

—        Jakiś ty dobry, Kubusiu! zawsze o mnie pamiętasz—odparła Wacława.—Zima to moje

akac3,,e, twoje książki to moje szczęście wówczas. Wieczory takie długie i ciche u nas.

—        A we dworze bywasz czasami?

—        W niedzielę prawie zawsze.

—        Cóż panna Jadwiga porabia?

—        Śliczna i dobra, jak zawsze. Wczoraj była u mnie, chciała mnie zabrać na spacer, lecz smażyłam poziomki, które ojciec tak lubi; czasu nie miałam. Złota dziewczyna! wi­dząc, źe mnie nie oderwie od zajęcia, siadła w tej altance i razem ze mną przebierała po­ziomki; powiedziała, źe jej u nas dobrze, jak w domu.

Jakób się roześmiał, oczy mu szczęściem zabłysły.

—         A Karol, czy przyjechał już?—zapytała Wacia.

—         Dopiero za tydzień ujrzymy go tutaj— odparł Jakób.

—         Nie pytam cię o promocyę, bom pe­wna, źe jest—rzekła.

Jakób podniósł dumnie czoło.

—         Pewno, źe jest—odparł;—słucham ojca rady: co rok o jeden szczebel wdzieram się ku górze; już teraz wyżej niż ojciec stoję; ojciec na czwartej klasie skończył, jam już piątą przebył.

—         Mój brat szóstoklasista!—z uśmiechem, w którym duma i radość się malowały, rze­kła Wacia.—A pan Karol?—spytała następnie

—         Ten ukończył już gimnazyum, teraz do uniwersytetu pójdzie na wydział prawny; i ja tam z czasem dostać się muszę; poradzę sam sobie, już ojca pomocy nie chcę; wstyd by­łoby dalej nadużywać łask jego; teraz kolej przyszła na młodsze rodzeństwo.

—        A wy macie promocye?—spytała Wac­ława, zwracając się do Edy i Julka.

—        Eda popisała się—wyręczył siostrę Ja- kób:—dostała nie tylko promocyę do czwartej klasy, lecz i nagrodę. Julek fiasco 4urządził: promocyi nie dostał.

Jasne, pełne wesela oczy Waci posmu­tniały.

—        Ciszej, Kubusiu; lękam się, by ojciec nie usłyszał; wolę mu sama później o tem powie­dzieć; może nie zapyta zaraz na wstępie o promocye. Julek się poprawi na przyszły rok. Wszak prawda, braciszku?—dodała, spoj­rzawszy na młodszego z chłopców.

Julek nic nie odpowiedział, siedział ze spu- szczonemi w ziemię oczami. Jakób popatrzał na niego surowo i ruszył ramionami.

—        Ten wyżej iść nie chce — mruknął. — A gdzież nasza Frufru?—dodał głośniej, roz­mowę zwracając na inny przedmiot.

—        Frufru ma honor sama odpowiedzieć łaskawemu panu na zapytanie — odparł głos wesoły i dźwięczny.

Wszystkich spojrzenia zwróciły się w stro­nę, skąd szedł. U wnijścia altany stała śli­czna postać piętnastoletniego dziewczęcia; ja­sno ubrana, przystrojona w polne kwiaty, wstążki i paciorki, oblana promieniami słońca, stanowiła bijące przeciwieństwo ze skromnie

— 17 —

ubraną Wacią; była to Fruzia, druga z ko­lei córka pana Damiana. Bracia i siostry pobiegli ją witać, ona ucałowała każde z kolei.

r

—i Odpoczynek po pracy pensyonarskiej wyszedł ci na korzyść: ślicznie wyglądasz! — rzekł Jakób, obejmując ją wzrokiem pełnym miłości.

Fruzia pocałunkiem podziękowała bratu za komplement; on ujął ją za rękę i posadził obok siebie na ławce; z drugiej strony miej­sce zajęła Wacia.

—         No, cóż teraz myślisz robić z sobą? — zapytał Jakób. — Skończyłaś trzy klasy, rok odpoczywałaś: wszystko według programu, za­kreślonego przez szanownego pana Damiana Dolańskiego w sprawie wychowania córek. Wacia po takim odpoczynku stanęła obok matki, by pomódz jej w pracy, i stoi do dziś odważnie. A ty co będziesz robić?

—         Ja? Pojadę do Warszawy i uczyć się będę kroju. Tak ojciec postanowił.

—         To i po moich marzeniach!— odezwała się milcząca dotychczas Eda i westchnęła.

-— A cóż ty miałaś za marzenia?—spytała ją Fruzia.

—         Iść do czwartej klasy.

Fruzia ruszyła ramionami.

...