Wykorzystanie seksualne dzieci.pdf

(270 KB) Pobierz

Praca przeglądowa

Endokrynol. Ped. 2017.16.2.59:133-136 Pediatr. Endocrinol. 2017.16.2.59:133-136

DOI: 10.18544/EP-01.16.02.1671

Review Paper

Zaburzenia odżywiania jako skut-

ki wykorzystywania seksualnego

dzieci – aspekty seksuologiczne

i endokrynologiczne

Eating disorders as a result of sexual

abuse of children – endokrynologial

and sexuological aspects

Grażyna Jarząbek-Bielecka,

Elżbieta Sowińska-Przepiera,

Małgorzata Mizgier,

4,5

Magdalena Pisarska-Krawczyk,

Witold Kędzia

Pracownia Ginekologii Wieku Rozwojowego i Seksuologii Kli-

niki Ginekologii Katedry Perinatologii i Ginekologii Uniwersytetu

Medycznego w Poznaniu,

Klinika Endokrynologii, Chorób Me-

tabolicznych i Chorób Wewnętrznych Pomorskiego Uniwersytetu

Medycznego w Szczecinie,

Zakład Dietetyki Katedry Higieny Ży-

wienia Człowieka Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu,

Kate-

dra Zdrowia Matki i Dziecka Uniwersytetu Medycznego w Pozna-

niu,

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Kaliszu

Słowa kluczowe

przemoc seksualna, zaburzenia odżywiania, anorek-

sja, bulimia

Streszczenie

Zaburzenia odżywiania

łączą się z szeregiem proble-

mów endokrynologicznych. U podłoża

owych zabu-

rzeń leżą istotne zmiany w percepcji samego siebie,

czego jedną z przyczyn może być przeżyty akt prze-

mocy seksualnej, zwłaszcza w dzieciństwie. Jedną

z wielu negatywnych konsekwencji tej przemocy

mogą być bowiem zaburzenia odżywiania w różnej

postaci i nasileniu.

Endokrynol. Ped. 2017.16.2.59.133-136.

Key words

sexual violence, eating disorders, anorexia, bulimia

Abstract

Eating disorders can be connected with endokryno-

logic problems. Sometimes can be symptoms sexual

abuse of children. As demonstrated in studies, the

consequence of sexual violence can be eating disor-

ders in different forms and intensity.

Pediatr. Endocrinol. 2017.16.2.59.133-136.

Szereg problemów ogólnoustrojowych, w tym

endokrynologicznych, łączy się z zaburzeniami

odżywiania. Zaburzenia te wymagają różnicowa-

nia z takimi problemami endokrynologicznymi,

jak choroby tarczycy, niedoczynność przysadki

mózgowej, cukrzyca czy niewydolność nadnerczy

– choroba Addisona.

U podłoża zaburzeń odżywiania leżą istotne

zmiany w percepcji samego siebie, czego jedną

redakcja@pteidd.pl

www.endokrynologiapediatryczna.pl

www.pteidd.pl

z przyczyn może być przeżyty w dzieciństwie akt

przemocy seksualnej. U niektórych ofiar przemocy

seksualnej w dzieciństwie występują zaburzenia

odżywiania w różnej postaci i nasileniu.

Wykorzystywanie dziecka w celu stymulacji

seksualnej dorosłego jest aktem seksualnej prze-

mocy. Jest to zatem kontakt lub interakcja pomię-

dzy dzieckiem a dorosłym, w którym dziecko jest

krzywdzone. Jan Paweł II wygłosił słowa: „Troska

Adres do korespondencji / Correspondence address:

o dziecko jest pierwszym i podstawowym spraw-

dzianem stosunku człowieka do człowieka”. W me-

dycynie wieku rozwojowego w aspekcie problemu

przestępstw seksualnych wobec dzieci ta troska

o dziecko wyraża się w sposób szczególny i specy-

ficzny. Jak wielokrotnie się podkreśla, zagadnienie

to wymaga podejścia szczególnego, pełnego empa-

tii i profesjonalizmu, interdyscyplinarnego, spe-

cjalistycznego [1–3].

Działania pedofilne stanowią rodzaj szkodli-

wego wyrażania i zaspokajania własnych potrzeb

seksualnych. Skutki wykorzystania seksualnego

dziecka to oprócz urazu fizycznego również zakłó-

cenie prawidłowego rozwoju psychoseksualnego,

a także somatycznego, co może łączyć się z endo-

krynopatiami.

Wielu autorów opisuje objawy psychologicz-

ne i behawioralne przemocy seksualnej, takie

jak • nadmierna erotyzacja dziecka: prowokacyjne

i uwodzicielskie zachowania seksualne, erotyczna

twórczość dziecka – rysunki lub zabawy, wciąga-

nie młodszych dzieci w nietypową dla wieku ak-

tywność seksualną (np. odtwarzanie przez dziecko

w wieku przedszkolnym stosunku seksualnego,

kontaktów oralnych lub analnych), agresja seksu-

alna wobec rówieśników, wczesna lub nasilona ma-

sturbacja dziecięca nieadekwatna do fazy rozwoju

psychoseksualnego, nieadekwatny do poziomu roz-

woju dziecka język dotyczący sfery seksualnej • obni-

żony nastrój • lęk, niepokój (dziecko może bać się

iść do szkoły, boi się kontaktów z ludźmi, boi się

spać samo itp.) • silne poczucie winy, niska samooce-

na • dawanie innym do zrozumienia, że ma się jakąś

straszną tajemnicę • myśli samobójcze • koszmary,

lęki nocne (często o treści wykorzystywania seksual-

nego), bezsenność • trudności w koncentracji uwagi •

nadpobudliwość psychoruchowa • ucieczki z domu •

wtórne moczenie nocne • zachowania regresywne (np.

powrót do ssania palca czy smoczka) • picie alkoholu,

narkotyzowanie się • prostytucja • zaburzenia łaknie-

nia • problemy szkolne, złe relacje z rówieśnikami •

dolegliwości psychosomatyczne: bóle brzucha, gło-

wy, nudności, wymioty bez przyczyny somatycznej •

samookaleczanie (tego typu ataki na ciało nie mają

na celu zabicie się, lecz przerwanie nieznośnego cier-

pienia emocjonalnego)

Skonstruowany został rejestr możliwych zacho-

wań dziecka wiążących się z przemocą seksualną.

Są nimi • zaburzenia snu, koszmary i lęki nocne •

niezrozumiałe pojawianie się dolegliwości soma-

tycznych, jak np. bólów brzucha, głowy, wymio-

tów, nudności • lęki, strach, fobie • izolowanie się

134

Endokrynol. Ped. 2017.16.2.59.133-136

dziecka, zamykanie się w sobie • zachowania re-

gresywne, jak np. płaczliwość, uporczywe trzyma-

nie się rodziców • nadpobudliwość ruchowa, ma-

sturbacja • problemy z nauką, konflikty w szkole,

niechęć do odrabiania lekcji • depresja, przygnę-

bienie, smutek, próby samobójcze • lęki ujawniane

nagle wobec rodzica danej płci • nieoczekiwane,

nagłe zainteresowanie się seksem, własnym cia-

łem, a także życiem seksualnym i ciałem rodziców,

innych osób [4–9].

Z obserwacji autorów u niektórych ofiar prze-

mocy seksualnej w dzieciństwie konsekwencją

mogą być wspomniane zaburzenia łaknienia, czyli

zaburzenia jedzenia w różnej postaci i nasileniu,

jakby rodzaj swoistego samookaleczania. Zwłasz-

cza dla dziewcząt typowe są zaburzenia jedzenia

jako tzw. zespoły bariofobii. Dziewczęta nagle nie-

pokojąco chudną bądź nadmiernie tyją, uzależ-

niając się głównie od słodyczy (intensywnie się

odchudzają, może to być anoreksja lub częściej

bulimia). Według piśmiennictwa ofiary przemocy

seksualnej mogą przejawiać różne formy zaburzeń

jedzenia jako sposób radzenia sobie z traumatycz-

nymi przeżyciami celem zredukowania cierpienia,

rozładowania stresu i napięcia, zablokowania nie-

chcianych uczuć i emocji, próby odzyskania znisz-

czonego poczucia własnej wartości, odwrócenia

uwagi od cierpienia związanego z traumatycznymi

przeżyciami, zniwelowania poczucia winy lub za-

przeczenia własnej seksualności – sposób ekspresji

nienawiści do własnego ciała.

Osoby dorosłe zgłaszające się do lekarzy, psy-

chologów czy dietetyków z zaburzeniami jedze-

nia we wnikliwie przeprowadzonym wywiadzie

zgłaszają niekiedy, że upatrują jako przyczynę za-

burzeń jedzenia fakt doznanej czasem w odległej

przeszłości lat dziecięcych czy młodzieńczych

przemocy seksualnej. Osoby wykorzystywane sek-

sualnie w dzieciństwie często cierpią w życiu doro-

słym na depresję, nerwice, zaburzenia psychotycz-

ne, obsesje seksualne, a także właśnie zaburzenia

jedzenia. Przemoc powoduje bowiem długotrwałe

następstwa, do których zalicza się: lęki, zespoły

depresyjne psychozy, zaburzenia osobowościowe

jak i zaburzenia jedzenia.

Zaburzenia odżywiania to skrajne zachowania

eliminacyjne w jedzeniu – dieta, która nigdy się

nie kończy i stopniowo staje się bardziej restryk-

cyjna. Jak wspomniano, najczęstszy typ tych zabu-

rzeń to jadłowstręt psychiczny, bulimia nervosa,

zwykle zwany po prostu anoreksją i bulimią. Nieco

rzadszym zaburzeniem jedzenia jest tzw. ortorek-

sja. Zaburzenia jedzenia zakłócają przebieg cyklu

Zaburzenia odżywiania jako skutki wykorzystywania seksualnego

dzieci – aspekty seksuologiczne i endokrynologiczne

płciowego oraz dojrzewania u dziewcząt. Terminu

anoreksja po raz pierwszy użył angielski lekarz

William Gull w 1873 r. Jadłowstręt psychiczny

można opisać jako lęk przed otyłością, prowadzą-

cy do odmowy przyjmowania pożywienia. W przy-

padku anoreksji jako skutku przemocy seksualnej

nie o lęk przed otyłością chodzi [3,5].

Wiek młodzieńczy prawidłowo cechują: inten-

sywny rozwój fizyczny, aktywność hormonalna,

zmiany w psychice: kształtowanie się tożsamości

psychoseksualnej czy proces indywidualizacji,

rozwój myślenia abstrakcyjnego oraz labilność

emocjonalna. Na anoreksję mają wpływ czynniki

indywidualne, kulturowe oraz rodzinne. Do czyn-

ników indywidualnych należą: zaburzony obraz

własnego ciała, depresje, obsesje, deficyty emocjo-

nalne oraz zaburzenia osobowości , a jako swoistą

przyczynę pojmować należy anoreksję jako skutek

przemocy seksualnej.

W początkowym okresie choroby obserwuje się

głównie utratę masy ciała. Z czasem dochodzi do

zużywania białek ustrojowych, przede wszystkim

mięśni, a następnie zaburzeń gospodarki wodno-

-elektrolitowej i hormonalnej organizmu. Ciało

chorej osoby staje się nienaturalnie wychudzone,

zaostrzają się rysy twarzy, a skóra staje się nadmier-

nie wysuszona. Organizm jest osłabiony, chory po-

pada często w apatię, ma trudności z koncentracją,

odczuwa dolegliwości układu krążenia, zaburze-

niu ulega regulacja temperatury ciała. U dziewcząt

często występuje zanik miesiączki, zahamowanie

wzrostu, wypadanie włosów. Zmianom tym towa-

rzyszy wzmożona drażliwość.

Powszechnie uważa się, że anoreksja jest cho-

robą kobiecą, ale zdarzają się również przypadki

jadłowstrętu u płci męskiej. Zarówno ofiary prze-

mocy seksualnej płci męskiej, jak i żeńskiej w kon-

sekwencji takiej przemocy mogą odpowiedzieć za-

burzeniami jedzenia. Jednak przypadki przemocy

seksualnej jak i anoreksji czy innych zaburzeń je-

dzenia częściej dotyczą płci żeńskie [4–8].

Anorektyczkę, anorektyka charakteryzuje cią-

gły brak apetytu i bezustanne liczenie kalorii

w posiłkach, przy jednoczesnej chęci przyrządze-

nia wyszukanego jedzenia dla całej rodziny. Ty-

powa dla tych chorych jest alienacja – odsuwanie

się od najbliższych i przyjaciół. Podkreślić jednak

należy, że już sama przyczyna pierwotna, jaką jest

przemoc seksualna, może wiązać się z ową alie-

nacją. Anoreksja niezależnie od swego podłoża

jest bardzo podstępna – jej początkowy okres jest

maskowany, długo utrzymuje się sprawność psy-

chofizyczna, co pozwala na niedostrzeżony rozwój

Grażyna Jarząbek-Bielecka, Elżbieta Sowińska-Przepiera,

Małgorzata Mizgier, Magdalena Pisarska-Krawczyk, Witold Kędzia

choroby. To niestety powoduje, że staje się ona

widoczna wówczas, gdy stadium choroby jest już

mocno zaawansowane, a możliwości wyleczenia

dużo trudniejsze [5–7].

U młodocianych wykorzystanych seksualnie

obserwuje się regres do wcześniejszego etapu

rozwoju, zahamowanie, niepokój, fobie, poczucie

winy, wstydu, bezradności, krzywdy i „inności”,

co może być przyczyną zaburzeń jedzenia. U ofiar

przemocy seksualnej mogą pojawić się agresja,

płaczliwość, napady wściekłości, nadpobudli-

wość, zaburzenia koncentracji, pamięci i oma-

wiane zaburzenia jedzenia. Bywa, że dzieci takie

moczą się w nocy, okaleczają i podejmują próby

samobójcze. Miewają też trudności w zasypianiu

i koszmary senne, narzekają na różnego rodzaju

bóle i zmęczenie, tracą apetyt lub jedzą nadmier-

nie (bulimia). Istnieją doniesienia, że wśród osób

cierpiących na zaburzenia odżywiania, które były

ofiarami wykorzystania seksualnego, częściej notu-

je się właśnie zachowania bulimiczne jako napady

obżarstwa, a następnie przeczyszczanie się [4–7].

W profilaktyce zaburzeń jedzenia u dziewcząt

istotna jest promocja zdrowia, obejmująca eduka-

cję seksualną i kształtowanie prawidłowych nawy-

ków żywieniowych. Co do metod leczenia wydaje

się, iż najskuteczniejsza jest kombinacja metod te-

rapeutycznych stosowanych najczęściej w warun-

kach ambulatoryjnych. W przypadku nawrotów

czy długotrwałego charakteru zaburzeń niektórzy

pacjenci wymagają hospitalizacji lub leczenia za-

równo ambulatoryjnego, jak i szpitalnego (terapii

indywidualnej lub grupowej). Głównym celem le-

czenia jest przywrócenie prawidłowej masy ciała

lub niedopuszczenie do jej dalszej utraty i wynisz-

czenia organizmu. Standardem winno być objęcie

chorego opieką zespołu terapeutycznego składają-

cego się z psychologa, psychiatry oraz lekarzy in-

nych specjalizacji, w tym ginekologa czy seksuolo-

ga. W składzie zespołu powinien znaleźć się także

dietetyk.

Podczas terapii bardzo istotnym aspektem jest

nawiązanie porozumienia z pacjentem i zdobycie

jego zaufania. Często niechęć lub agresja pacjenta

w stosunku do terapeuty wynika z lęku przed roz-

mową na temat jedzenia czy obawy przed wzro-

stem masy ciała. Rolą dietetyka jest prowadzenie

edukacji żywieniowej w taki sposób, aby pacjent

zrozumiał, jaki cel ma wdrażanie zaleceń. Począt-

kowo dieta powinna być lekkostrawna, ubogoreszt-

kowa, niskotłuszczowa i niskolaktozowa. Nowe

lub budzące niepokój potrawy czy produkty spo-

żywcze powinny być wprowadzane powoli, aby

Endokrynol. Ped. 2017.16.2.59.133-136

135

nie spowodować u pacjenta wzdęć, gazów i w kon-

sekwencji odmowy dalszego leczenia. Nie istnieje

jedna skuteczna metoda postępowania z chorymi

cierpiącymi na zaburzenia odżywiania. Ważnym

elementem efektywnej współpracy specjalisty

z pacjentem jest indywidualne podejście do każde-

go przypadku i empatyczna postawa pozwalająca

na zbudowanie właściwych relacji. W przypadku

osób niepełnoletnich istotna jest także rozmowa

z rodzicami i ich edukacja [10,11].

Zmiany w zachowaniach dzieci, w tym zabu-

rzenia jedzenia, mogą mieć związek z innymi pro-

blemami dziecka, choć na pewno zawsze trzeba

je poważnie rozważyć pod kątem nadużycia sek-

sualnego. Z obserwacji autorów wynika, że ofiary

przestępstw seksualnych w dzieciństwie trafiają

do lekarzy czy psychologów w różnym czasie od

zaistnienia traumy. Są wśród ofiar takie osoby,

które z tym problemem nigdy nie skierują się do

specjalistów, a problem ujawnia się przypadkowo,

np. podczas badania ginekologicznego czy porady

u dietetyka [5,9,12].

Piśmiennictwo / References

1. Jarząbek-Bielecka G.: Seksuologia

a etyka seksualna i problem dzieci wy-

korzystywanych seksualnie. Wydaw.

Nauk. Akad. Med. im. Karola Marcin-

kowskiego, Poznań 2009.

2. Imieliński K.: Erotyzm. PZWL, Warsza-

wa 1973.

3. Marzec- Holka K.: Przemoc seksualna

wobec dziecka: studium pedagogicz-

no-kryminologiczne.

Wydawnictwo

Uczelniane WSP Bydgoszcz 1997, 16.

4. Morse O., Shapira L.: The Relationship

Between Sexual Abuse/Trauma and

Eating Disorders. materiały ośrodka

New Realities Eating Disorders Reco-

very Centre.

5. Jarząbek-Bielecka

G. Mizgier M.:

Eating disorders as a problem in

adolescent gynecology. Now. Lek.,

2009:78(3-4), 234-236.

6. Makara-Studzińska M., Żoga J.,

Grzywa A.: Zaburzenia odżywiania

a doświadczenie wykorzystania seksu-

alnego w dzieciństwie – przegląd ba-

dań. Postępy Psychiatrii i Neurologii,

2006:15(4).

7. Clayton A.H.: Wykorzystywanie seksu-

alne i jego konsekwencje dla zdrowia

psychicznego. Psychiatria po Dyplo-

mie, 2004:1(6).

8. Briere J., Scott C.: Assessment of

Trauma Symptoms in Eating-Disor-

dered Populations. Eating Disorders,

2007:15, 347-358.

9. Sowińska-Przepiera E., Andrysiak-Ma-

mos E., Jarząbek-Bielecka G. et al.:

Wykorzystywanie seksualne dziewcząt

[-] aspekty medyczne, prawne i etycz-

ne. Sexual abuse of girls [-] aspects

of medical, legal and ethical. Klin. Pe-

diat., 22 (zesz. spec.) Algorytmy w Pe-

diatrii, 2014, 7112-7116.

10. Lewitt A., Brzęczek K., Krupieniacz

A.: Interwencje żywieniowe w leczeniu

anoreksji – wskazówki dietetyczne.

Endokrynologia otyłość i zaburzenia

przemiany materii, 2008:4,128-136.

11. Sobieszek M., Krupa M.: Rola dietetyka

w leczeniu jadłowstrętu psychicznego.

Polish Journal of Nutrition, 2016:1(03),

55-60.

12. Pisarska-Krawczyk M., Jarząbek-Bie-

lecka G. (red.): Zagadnienia interdy-

scyplinarne w ginekologii praktycznej.

Wyd. PWSZ, Kalisz 2013.

136

Endokrynol. Ped. 2017.16.2.59.133-136

Zaburzenia odżywiania jako skutki wyko-

rzystywania seksualnego dzieci – aspekty

seksuologiczne i endokrynologiczne

Plik z chomika:

Klaryssas

Inne pliki z tego folderu:

Paweł Paszek - Literatura życia otwartego.pdf (2002 KB)
Badanie psychologiczne.pdf (343 KB)
Beisert M Izdebska A 2012 Wykorzystanie seksualne dzieci.pdf (359 KB)
Cyberseks.pdf (312 KB)
Dysfunkcje seksualne mężczyzn nieheteroseksualnych.pdf (330 KB)

Wykorzystanie seksualne dzieci.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: