Wojsko i technika historia numer specjalny 2019 03.pdf

(107296 KB) Pobierz
www.zbiam.pl
NUMER SPECJALNY 3/2019
Maj-Czerwiec
cena 18,50 zł (VAT 5%)
INDEX 409138
ISSN 2450-3495
Hawker
Hurricane
W NUMERZE:
Trzy razy Fritz-X
Natychmiast po wybuchu
bomby na krążowniku lekkim
USS Savannah przestały działać
zasilanie elektryczne, system
łączności wewnętrznej, telegraf
maszynowy i żyrokompasy.
Wieża III ogarnięta była poża-
rem, drobne ogniska otaczały
pokład w jej pobliżu.
Spadochroniarze WOS
Poza pięcioma samolotami
Fokker F.VII/3m WOS otrzymał
kilka rodzajów uzbrojenia, w tym
dobrze znane ckm wz. 30 i ckm
wz. 14. Spadochroniarze mieli
również szanse na zapoznanie
się z pistoletami maszynowymi
Mors i Suomi oraz niemieckim
lkm wz. 15.
INDEX: 409138
ISSN: 2450-3495
NEXTO : OrderID: 2921291
NEXTO : OrderID: 2921291
Włoski pancernik Roma. Rys. Tomasz Grotnik
Vol. V, nr 3 (22)
Maj-Czerwiec 2019; Nr 3
www.zbiam.pl
NUMER SPECJALNY 3/2019
Maj-Czerwiec
cena 18,50 zł (VAT 5%)
INDEX 409138
ISSN 2450-3495
Hawker
Hurricane
W NUMERZE:
Redaktor naczelny
Jerzy Gruszczyński
jerzy.gruszczynski@zbiam.pl
Korekta
Stanisław Kutnik
Redakcja techniczna
Dorota Berdychowska
dorota.berdychowska@zbiam.pl
Współpracownicy
Władimir Bieszanow, Michał Fiszer, Tomasz Grotnik,
Andrzej Kiński, Leszek Molendowski,
Marek J. Murawski, Tymoteusz Pawłowski,
Tomasz Szlagor, Mateusz Zielonka
Wydawca
Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o.
Ul. Anieli Krzywoń 2/155
01-391 Warszawa
office@zbiam.pl
Biuro
Ul. Bagatela 10/19
00-585 Warszawa
Dział reklamy i marketingu
Andrzej Ulanowski
andrzej.ulanowski@zbiam.pl
Dystrybucja i prenumerata
office@zbiam.pl
Reklamacje
office@zbiam.pl
Prenumerata
realizowana przez Ruch S.A:
Zamówienia na prenumeratę w wersji
papierowej i na e-wydania można składać
bezpośrednio na stronie
www.prenumerata.ruch.com.pl
Ewentualne pytania prosimy kierować
na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl
lub kontaktując się z Telefonicznym
Biurem Obsługi Klienta pod numerem:
801 800 803 lub 22 717 59 59
– czynne w godzinach 7.00–18.00.
Koszt połączenia wg taryfy operatora.
Copyright by ZBiAM 2019
All Rights Reserved.
Wszelkie prawa zastrzeżone
Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne
rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy
jest zabronione. Materiałów niezamówionych,
nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo
dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów
i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych.
Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie
opiniami sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi
odpowiedzialności za treść zamieszczonych
ogłoszeń i reklam. Więcej informacji znajdziesz
na naszej nowej stronie:
www.zbiam.pl
NEXTO : OrderID: 2921291
1
NUMER SPECJALNY 3/2019
Trzy razy Fritz-X
Natychmiast po wybuchu
bomby na krążowniku lekkim
USS Savannah przestały działać
zasilanie elektryczne, system
łączności wewnętrznej, telegraf
maszynowy i żyrokompasy.
Wieża III ogarnięta była poża-
rem, drobne ogniska otaczały
pokład w jej pobliżu.
Spadochroniarze WOS
Poza pięcioma samolotami
Fokker F.VII/3m WOS otrzymał
kilka rodzajów uzbrojenia, w tym
dobrze znane ckm wz. 30 i ckm
wz. 14. Spadochroniarze mieli
również szanse na zapoznanie
się z pistoletami maszynowymi
Mors i Suomi oraz niemieckim
lkm wz. 15.
INDEX: 409138
ISSN: 2450-3495
Na okładce: Hawker Hurricane Mk I.
Rys. Rafał Zalewski
INDEX 409138
ISSN 2450-3495
Nakład: 14,5 tys. egz.
spis treści
MONOGRAFIA LOTNICZA
Michał Fiszer, Jerzy Gruszczyński
Hawker Hurricane (1)
WOJNA NA MORZU
4
Wojciech Holicki
Savannah, Uganda i Warspite, czyli trzy razy Fritz-X
MONOGRAFIA PANCERNA
20
Tomasz Szulc
Radziecki czołg średni T-62 (2)
WOJNA W POWIETRZU
30
Tomasz Szlagor
P-38 Lightning nad Afryką Północną (1)
WOJSKA DESANTOWE
44
Jędrzej Korbal
Spadochroniarze WOS
BROŃ PANCERNA
53
Tomasz Szczerbicki
Francja 1940. Czołgi PSZ na Zachodzie
BROŃ PANCERNA
68
Bartłomiej Kucharski
T.13, czyli belgijskie remedium na Panzerwaffe
ARTYLERIA
74
Michał Fiszer, Jerzy Gruszczyński
Niemiecka armata przeciwpancerna PaK 36 kal. 37 mm
RUCH OPORU
81
Mateusz Zielonka
Narodowe Siły Zbrojne (2)
86
3
www.facebook.com/wojskoitechnikahistoria
Wśród samolotów myśliwskich II wojny
światowej brytyjski Hawker Hurricane był
prawdziwym kopciuszkiem. Od początku
było wiadome, że ma on gorsze osiągi
od konkurencyjnego Supermarine Spitfire,
a mimo to zbudowano 14 492 Hurrica-
ne, prowadząc ich wytwarzanie do lipca
1944 r. Ten fenomen postaramy się wy-
jaśnić, ale warto w tym miejscu wspo-
mnieć, że był to myśliwiec o wytrzymałej
konstrukcji, prosty w produkcji i obsłudze
oraz efektywny i niezawodny.
Hawker Hurricane
Michał Fiszer, Jerzy Gruszczyński
1
zbudowano 136 samolotów tego typu. Kolejna odmia-
na Schneidera, Sopwith Baby, została już zamówiona
w większej liczbie, zbudowano 386 takich maszyn. Spo-
śród wyprodukowanych 100 sztuk otrzymali Włosi,
33 – Francja, 19 – Grecja i 10 Norwegia.
Wybuch I wojny światowej spowodował gwał-
towny rozwój firmy Thomasa O. M. Sopwitha. W czasie
wojny zbudowano bowiem aż 16  000 samolotów pod
marką Sopwith, choć większość z nich wyprodukowa-
no w  zakładach innych firm. Pierwszym był samolot
wielozadaniowy 1
1
⁄
2
Strutter, którego produkcja prze-
kroczyła tysiąc, choć tylko 1439 zbudowano w Wielkiej
Brytanii. Większość produkcji przypada na francuskie
zakłady produkujące samolot z licencji, powstało tu oko-
ło 4500  maszyn tego typu dla francuskiego lotnictwa
wojskowego, Aéronautique Militaire. Najbardziej jednak
Sopwith zasłynął z produkcji słynnych myśliwców: Pup,
Triplane, Camel i Snipe, wszystkie wychodzące spod ręki
nowego konstruktora firmy, Herberta Smitha. W latach
1920-1924 Smith pomagał japońskiej firmie Mitsubishi
Internal Combustion Engine Manufacturing Company
z Nagoja zakładać jej oddział lotniczy, a następnie prze-
szedł do pracy poza sektorem lotniczym.
Powojenna próba wejścia na rynek cywilny nie po-
wiodła się, podjęto więc próbę dywersyfikacji produk-
cji. W związku z tym, w 1919 r. nazwę firmy zmieniono
na Sopwith Aviation & Engineering Company i podjęto
również produkcję motocykli. Nic z tego jednak nie wy-
szło i ostatecznie, po kłopotach z udziałowcami w pierw-
szej połowie 1920 r., w listopadzie 1920 r. firma uległa
dobrowolnej likwidacji, choć faktycznie po prostu zban-
krutowała. Ale jak się okazało, wcale nie był to koniec.
H
urricane jest produktem firmy Hawker Aircraft Li-
mited z Kingston upon Thames, leżącego na po-
łudniowo-zachodnich przedmieściach Londynu.
W 1935 r. weszła ona w skład koncernu Armstrong Sid-
deley Development Company Limited z Coventry, stając
się firmą Hawker Siddeley Aircraft, choć nadal używano
marki „Hawker”. Dopiero w 1963 r., kiedy nazwę firmy
nieznacznie zmieniono na Hawker Siddeley Aviation,
zaczęto używać marki „Hawker Siddeley”.
Choć firma nosiła nazwę Hawker od nazwiska au-
stralijskiego pilota doświadczalnego Harry Hawkera bę-
dącego jednym z trzech wspólników, którzy ją założyli
w  1920  r., to głównym właścicielem faktycznie kierują-
cym wytwórnią była jednak inna znana postać brytyj-
skiego przemysłu lotniczego –  Thomas O.  M.  Sopwith.
Dlaczego więc jego firma nie nazywała się Sopwith, tylko
Hawker, od nazwiska drugiego człowieka w  zarządzie?
Dlatego, że Sopwith chciał uniknąć mylenia jej z inną wy-
twórnią – Sopwith Aviation Company, istniejącą w latach
1912-1920, a która była jego pierwszą firmą.
Sopwith Aviation Company została założona
w  czerwcu 1912 r. na zachodnich obrzeżach Londynu
w  Brooklands. Jeszcze w końcu tego roku nastąpiła
jednak przeprowadzka do Canbury Park Road niedale-
ko od  stacji Kingston Railway Station na południowo-
4
Sydney Camm, wieloletni główny konstruktor firmy
Hawker. Pod jego kierunkiem powstały tak słynne kon-
strukcje lotnicze jak Hart, Hurricane, Typhoon, Tempest,
Hunter aż po samolot P.1127, który był demonstratorem
technologii bojowego odrzutowca pionowego startu
i lądowania Harrier.
-zachodnich przedmieściach Londynu. Tutaj zbudo-
wano pierwszy zakład produkcyjny firmy, w miejscu
określanym po prostu Kingston. Jednym z pierwszych
zbudowanych samolotów był Sopwith Tabloid oblatany
27 listopada 1913 r., skonstruowany przez Fredericka Si-
grista, pracującego dla Thomasa Sopwitha. Łącznie zbu-
dowano nie mniej niż 40 maszyn w wersji lądowej. Od-
miana tej konstrukcji na pływakach, znana jako Sopwith
Schneider, w kwietniu 1914 r. wzięła udział w słynnych
wyścigach o puchar Schneidera. Howard Pixton, zwy-
ciężył zawody na Sopwith Schneider i był to pierwszy
międzynarodowy sukces firmy.
Także i ta odmiana, charakteryzująca się silnikiem
o  większej mocy niż Tabloid, trafiła do służby wojsko-
wej. Schneider został zamówiony przez brytyjskie lot-
nictwo morskie Royal Naval Air Service (RNAS) i łącznie
Firma Hawker i Sydney Camm
Niemal od razu, jeszcze w końcu 1920 r., Thomas
O.  M.  Sopwith, Harry Hawker, Frederick Sigrist i Bill Eyre
założyli nową firmę, nazwaną H. G. Hawker Engineering
Company. Każdy wniósł po 5000 funtów, ale Sopwith do-
datkowo był właścicielem praw do nazw i konstrukcji. Sie-
dzibą firmy znów było Brooklands, tam gdzie powstawały
pierwsze Sopwithy, ale odzyskano też zakład w Kingston.
NEXTO : OrderID: 2921291
Zbudowany w Kanadzie samolot myśliwski Hurricane XIIA
z numerem seryjnym Z7381 skierowano do 71. Dywizjonu
RAF złożonego z amerykańskich ochotników. Samolot za-
chowany współcześnie.
W istocie była to swego rodzaju restrukturyzacja, li-
kwidacji uległa jedna firma, a na jej miejsce natychmiast
powstała inna, odkupując te same wytwórnie. Sopwith
mówił, że nie chciał skojarzeń z firmą bankrutem, stąd
nazwa od nazwiska drugiego wspólnika. Wydaje się jed-
nak, że prawda była inna. W 1920 r. pojawiła się infor-
macja, że królewska księgowość (His Majesty’s Treasury
– HM Treasury) będzie prowadziła audyt w sprawie okre-
ślanej jako Excess War Profits, która dotyczyła uzyskania
nadmiernych zysków z produkcji wojennej, na które
planowano nałożyć odpowiednie podatki. Likwidacja
starej firmy i założenie nowej pod inną nazwą pozwalało
na uniknięcie tego problemu.
Pierwszym zatrudnieniem nowej firmy było prowa-
dzenie remontów samolotów wyprodukowanych w cza-
sie I wojny światowej, a wciąż używanych przez RAF,
takich jak de Havilland DH-9 czy Sopwith Snipe. Nieste-
ty, 12 lipca 1921 r. w czasie lotu na samolocie Nieuport
Goshawk (z brytyjskiego oddziału Nieuport & General
Aircraft Co. Ltd.), zginął Harry Hawker, który już wcześ-
niej miał poważne problemy zdrowotne.
Tuż po śmierci Hawkera głównym konstruktorem
wytwórni został kpt. Bertram Thomson. Skonstruował
on tylko dwa samoloty – kompletnie nieudany rozpo-
znawczy Duiker oraz myśliwski Woodcock, który był
niezbyt udany choć bardziej obiecujący i Thomson wy-
leciał z pracy. Zastąpił go wcześniej już z firmą związany
Wilfred George Carter (1889-1969), w latach 1916-1920
był szefem kreślarzy u Sopwitha. W. G. Carter praco-
wał dla firmy Hawker do 1924 r., po czym kolejno był
konstruktorem w firmie Short Brothers, de Havilland
i  w  końcu od  1931  r. – Gloster, gdzie pracował u Hen-
ry Follanda nad różnymi konstrukcjami, m.in. słynnym
myśliwcem Gladiator. Później, w 1934 r., sam został
głównym konstruktorem, kiedy Hawker przejął Glostera
i Henry Folland musiał odejść. W tej sytuacji na począt-
ku 1925 r. głównym konstruktorem firmy Hawker został
bardzo młody, ale niezwykle obiecujący Sydney Camm.
Pracował on firmie od 1922 r., początkowo jako kre-
ślarz, ale bardzo szybko powierzano mu konstruowanie
określonych elementów.
Sydney Camm urodził się 5 sierpnia 1893 r. w małym
miasteczku Windsor w hrabstwie Berkshire, na zachod-
nich obrzeżach Londynu, tym samym, które jest siedzibą
królów angielskich od 1110 r. Od wczesnych lat życia
Camm interesował się aparatami latającymi, już na po-
czątku XX wieku budował modele szybowców. W grud-
Hawker Hart, pierwszy z rodziny niezwykle udanych dwupłatów o konstrukcji mieszanej, metalowej z płóciennym po-
kryciem i niektórymi elementami drewnianymi, z kadłubem w postaci metalowej kratownicy łączonej na nity za pośred-
nictwem niewielkich blaszanych trójkątów. Był to lekki samolot bombowy z przełomu lat 20. i 30. XX wieku.
niu 1912 r. z kolegami z Windsor Model Aeroplane Club
zbudował szybowiec pilotowany przez człowieka, ale
nie był on udany. Dlatego w maju 1913 r. powstał po-
prawiony model, który odbył kilka lotów. Planowano
zbudować jego silnikową odmianę, napędzaną silnikiem
Cowley o mocy 20 KM, ale wybuchła wojna.
Wraz z wybuchem wojny Sydney Camm nie wstą-
pił do wojska (w owym czasie zaciąg do brytyjskiego
wojska był ochotniczy, nie było przymusowego pobo-
ru) lecz został zatrudniony przez firmę lotniczą Martin-
-Handasyde Limited, która w 1915 r. zmieniła nazwę
na Martinsyde Ltd, która notabene też miała swoją sie-
dzibę i biura w  Brooklands (obok Sopwitha), a zakład
produkcyjny w  nieodległym mieście Woking. Sydney
Camm początkowo pracował jako robotnik przy produk-
cji drewnianej konstrukcji samolotów, poznając stolarkę
i same metody budowy płatowców. Wkrótce został jed-
nak kreślarzem, pomagając w opracowaniu samolotów
Martinsyde. Firma ta jednak produkowała płatowce in-
nych firm na  podstawie udzielonych licencji, stając się
trzecim co do wielkości wytwórcą samolotów w Wielkiej
Brytanii. Swoich konstrukcji wprowadzono na rynek nie
wiele: jednomiejscowy myśliwsko-rozpoznawczy samo-
lot Scout 1 (S.1) – 60 szt., dwumiejscowy rozpoznawczo-
-bombowy G.100 i G.102 Elephant – 271 i  myśliwski
jednomiejscowy F.4 Buzzard – co najmniej 370  zbudo-
wanych. Ich konstruktorem był George Handasyde, dru-
gi ze wspólników, przy którym Sydney Camm nabierał
praktyki konstruktorskiej. Po wojnie Martinsyde prze-
stawił się na produkcję motocykli, ale pożar fabryki
w  Woking, który ją kompletnie zniszczył, doprowadził
do likwidacji firmy Martinsyde.
W 1922 r. Sydney Camm został bez pracy, ale niedłu-
go znalazł zatrudnienie u Toma Sopwitha, w H. G. Haw-
Wykorzystując technologie zaczerpnięte z rodziny Hartów, w firmie Hawker zbudowano m.in. udany jednomiejscowy
myśliwiec Fury, ale był to ostatni Mohikanin epoki dwupłatowców, ze stałym podwoziem i odkrytą kabiną.
ker Engineering Co. W firmie Hawker, poza pracami
kreślarskimi, powierzono mu adaptację Woodcocka
na  potrzeby sił zbrojnych Danii, która je zakupiła. Tak
powstał Danecock, dostarczono ich tylko trzy egzempla-
rze, ale Dania uzyskała licencję na ich budowę w stocz-
ni Marynarki Wojennej Danii Orlogsværftet w Holmen
pod Kopenhagą. Tam powstało 12 kolejnych maszyn
Dankok. Pierwszą całkiem samodzielną pracą Camma
było opracowanie bardzo lekkiego dwumiejscowego
samolotu szkolnego na zamówienie Royal Aero Club, tak
powstał Hawker Cygnet. Był to niezwykle lekki dwupłat
(masa własna 170 kg) z 2-cylindrowym silnikiem Bristol
Cherub III o mocy 34 KM. Zbudowano tylko dwa egzem-
plarze (G-EBMB i G-EBJH), bowiem problemy z silnikiem
sprawiły, że nie zostały one zamówione.
Po odejściu Wilfreda G. Cartera w końcu 1924 r.,
nowym głównym konstruktorem Hawkera został na po-
czątku 1925 r. Sydney Camm. Pierwszym jego zadaniem
było dokończenie prac przy samolocie bombowo-tor-
pedowym dla brytyjskiej Royal Navy, Horsley, ostatnim
drewnianym samolocie Hawkera. Maszyna ta została
oblatana w marcu 1925 r. i ostatecznie zbudowano jej
124 sztuki. Wobec zmienionych wymagań służby trafiły
one do RAF, służąc w sześciu dywizjonach w roli bom-
bowców lekkich do marca 1934 r., a w siódmym dywizjo-
nie (36. Dywizjon) w Singapurze do lipca 1935 r.
W drugiej połowie lat 20. firma Hawker przestawiła
się na konstrukcje metalowe, a dokładnie – miesza-
ne. Metalowy był szkielet, w skrzydłach i usterzeniu
wykonany na bazie dźwigarów i żeber, w kadłubach
zaś – jako metalowa kratownica. Nie była ona jednak
spawana, lecz rurki na końcach były nitowane do ma-
łych łączących je blaszek. Uprościło to zarówno proces
produkcji, jak i naprawy. Pokrycie natomiast w przed-
niej części kadłuba i na kesonie płatów oraz usterzenia
było z blachy, ale tylna część kadłuba, część skrzydeł,
usterzenia i powierzchnie sterowe, były kryte płótnem.
Pierwszym samolotem wykonanym w ten sposób (choć
z drewnianą tylną częścią kadłuba) był prototyp my-
śliwca Hornbill, ostatnia konstrukcja W. G. Cartera. Sa-
molot ogólnie był udany (choć mało sterowny), o jego
niepowodzeniu zadecydowały kłopoty z chłodzeniem
niezbyt pewnego silnika Rolls-Royce Condor IV o mocy
700 KM. Oblatany w lipcu 1925 r. Hornbill osiągał
przy tej mocy ponad 320 km/h.
W 1925 r. Syndey Camm podjął pierwszą samo-
dzielną pracę nad nowym myśliwcem, opracowywa-
nym w  odpowiedzi na specyfikację Air Ministry F.9/26.
Jego napęd stanowił silnik gwiazdowy Bristol Jupiter VII
o mocy 450 KM. Tak powstał Hawfinch, pierwszy z cał-
kowicie metalowym szkieletem, częściowo metalowym
pokryciem, z pozostałą częścią płatowca krytą płótnem.
5
NEXTO : OrderID: 2921291

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin