Psychologia zdrowia 2.03.19 wykład
1. Początki psychologii zdrowia
2. Osobowość a zdrowie: A B C D, osobowość predysponująca do choroby nowotworowej, Koncepcje zdrowia
3. Stres a problemy zdrowotne , stres psychologiczny, fizilogiczny, zachowanie zasobów,
4. Zachowania zdrowotne
Literatura:
Podręcznik psychologii zdrowia Heszen, Sęk, PWN 2007 rodziały: 11,12,13,14,15,16,17
Psychologiczne aspekty przebiegu choroby nowotoworowej piersi rozdział 2,3,4,5,6,
Egzamin:11.05 na ostatnim wykładzie pisemny, pytania otwarte np. o medycynę behawioralną, somatyczną,
Z literatury pytania jak tytuły rozdziałów
nie trzeba znać wszystkich nazwisk, ale orientować się w treści,
dwa-trzy pytania z wykładu, dwa z lektur
Dodatkowa literatura
1. Sheridan Radmacher psychologia zdrowia
2. Psychologia zdrowia Bishop 2000 Wydawnictwo Astrum
3. Salmon Psychologia w medycynie 2002 GWP
4. Antonovsky pojęcie poczucia koherencji „Rozwikładnie tajemnicy zdrowia”
5. Wrześniewski, Włodarczyk Choroba niedokrwienna serca
Prekursorzy psychologii zdrowia
Dusza według Platona:
-dusza rozumna- głowa
-popędliwa- piersi
-pożądliwa- brzuch
Arystoteles:
-roślinna- czująca
-zwierzęca- pożądająca
-rozumna- ludzka
Umysł a ciało
Czy ciało i umysł, dusza to osobne byty?
-tak- dualizm psychofizyczny
Czy umysł wpływa na ciało?
-tak- interakcjonizm- dualizm Kartezjusza
-nie- epifenomenalizm- ruszają się atomy niezależnie od siebie
-nie- to jedynie elementy świata przyrody- zgodnie z prawami fizyki się zachowuje
-funkcjonalizm- umysł jest tym co robi mózg – przetwarza informacje – tak jak hardware (sprzęt) do software (oprogramowanie)
-redukcjonizm – nie ma żadnego niematerialnego umysłu- neurony
Psychologia zdrowia
Matarazzo
-całokształt specyficznego, oświatowego, naukowego i profesjonalnego wkładu PS-ii jako dyscypilny do promocji i utrzymywania zdrowia, zapobiegania i leczenia chorób, rozpoznawania etiologicznych i diagnostycznych korelatów zdrowia, choroby i zbliżonych dysfunckji, a także do analizy i optymalizacji systemu opieki zdrowotnej i kształtowania polityki zdrowotnej
Shelley E. Taylor
Dział Ps-ii zajmujący się poznaniem wpływu czynników psychologicznych na to, że ludzie pozostają zdrowi, określenie ich znaczenia w kształtowaniu zachowania ludzi kiedy zachorują
-tend-and-befriend – opieka i zaprzyjaźnianie. Kobiety w sytuacji zagrożenia zamiast walczyć i uciekać szukają wsparcia i zrozumienia w innych osobach.
2018 Useful tips 2018 psychology and health research
1.bycie dobrym – poprawia zdrowie
2. bycie w związku – zwiększa wagę
3.głośna muzyka – niezdrowe jedzenie
4. nie ma punktu G
1.przepadano osoby z depresją, potem te osoby wzięły udział w treningu sympatii, jedna grupa była nieugodowa, ćwiczyli dobroć przez 2 miesiące, po czym ich satysfakcja z życia wzrosła
2. Związek przedłuża życie tylko mężczyznom, u obu płci może się zwiększyć waga
3. Głośna muzyka, bez względu na gatunek, powoduje, że ludzie częściej sięgają po fast-food, bo wpływa na poziom pobudzenia, stajemy się bardziej rozhamowani i sięgamy po to, co najprostsze
4. Nie istnieje jednej punkt dla wszystkich kobiet
Medycyna psychosomatyczna
Richard Rahe
-antyteza redukcjonizmu który dominuje od czasów Virchowa
Założenie:
-ludzka psychika za pośrednictwem ośrodkowego UN kontroluje wszystkie procesy organizmu aż do poziomu komórkowego, za pomocą myśli można wpłynąć na swoje komórki
-założenie o wieloprzyczynowości (polietiologii) każdej choroby, w każdej chorobie można znaleźć element związany z psychiką (nieprawda)
-termin wprowadza Heinroth (1818)
-ale dopiero Freud- lata 20-te, 30-te
-koncepcja przyczyny histerii konwersyjnej – zaburzenie, w którym jakiś organ przestaje pełnić swoją funkcję, np. ślepota histeryczna, głuchota histeryczna, nerwica manifestująca się zaburzeniami w zakresie funkcji narządów, bez uszkodzeń organicznych
– Freud twierdził, że objawy te są symboliczną manifestacją nieświadomych konfliktów wewnętrznych – energia niezaspokojonego libido, spływa do określonego narządu i w nim się odkłada
Helen Franders Dunbar
-Psychosomatic diagnosis
-są typy osobowości, które prowadzą do choroby
-diagnostyczna wartość profili osobowości
-pogląd w pewien sposób funkcjonuje do dziś
-bada osoby chore i określa ich profile osobowości za pomocą wywiadu: struktura popędów, rodzaj doświadczeń emocjonalnych i stosowane mechanizmy obronne, opis osobowości wieńcowej – wysoka potrzeba dominacji i osiągnięć, wysoka samodyscyplina, cechy kompulsywne, tendencje do represjonowania ognisk konfliktowych, szczególnie dotyczących autorytetu, osobowość astmatyczna – wczesna separacja dziecka od matki
Krytyka koncepcji- badała osoby z rozpoznaniem choroby i na tej podstawie wnioskowała o osobowości przedchorobowej
16.03
Franz Gabriel Alexander
Pacjent, żeby móc mu pomóc musi przejść przez korekcyjne wydarzenie emocjonalne
· powstanie określonej choroby uwarunkowane jest trzema czynnikami:
· specyficzną konstelacją cech osobowości, które związane są z nieświadomymi konfliktami, pochodzącymi z okresu dzieciństwa (wizjonetyka – krótkowzroczność)
· sytuacja, która wystąpiła bezpośrednio przed zachorowaniem, a która aktywuje stary konflikt
· konstytucjonalną, wrodzoną najczęściej, słabością danego narządu
· warunek konieczny, żeby choroba wystąpiła – równoczesne wystąpienie trzech czynników
7 chorób psychosomatycznych:
· dychawica oskrzelowa
· wrzodziejące zapalenie jelita grubego
· nadczynność tarczycy
· samoistne nadciśnienie
· gościec pierwotnie przewlekły
· neurodermatozy – zmiany skóry wynikające ze zmian w układzie nerwowym
· choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
Nurt psychofizjologiczny
· harold G Wolff – the father of modern headache reaserch
· The New York Hospital- Cornell Medical Center (nieważna nazwa)
· łączy wskaźniki psycho i fizjo, nie koniecznie z dzieciństwa ale z codziennego funkcjonowania mogą aktywować chorbę
Levi Lennart
· Laboratorium Badań nad Stresem w Sztokholmie
· teoria stresu psychicznego jako źródło choroby
Przykład myślenia z lat 60-tych Reykowski (eks. Ps-a emocji)
Emocje a choroby
1. zespół zmian fizjo wywołanych przez proces emocjonalny zależy od zmian poziomu aktywacji
· wzrost poziomu aktywacji prowadzi do przestrojenia funkcji ustroju, dzięki któremu jest zdolny do wzmożonego wysiłku
· nadmierne wychylenie aktywacji – duży wzrost i duży spadek pociąga za sobą zmiany typu dezadaptacyjnego
· 2. Zespół zmian fizjo zależy również od jakości i znaku emocji
· syndrome AHA
· radość inne następstwa niż gniew i inne niż strach
· 3. Obra zmian wegetatywnych wywołanych przez procesy emocjonalne jest modyfikowany przez zmienność inter i intraosobnicza
· 4. Przebieg procesów wegetatywnych ma wpływ na przebieg procesów emocjonalnych
· ból objaw choroby i potem degradacja
· 5. Związek między emocjami a czynnościami narządów wewnętrznych prowadzi niekiedy do zmian o charakterze patologicznym
Łazowski i Płużek
· syndrom psychosomatyczny – zespół charakteryzujący się: chroniczną postawą obronną, pozytywną oceną samego siebie, wzmożoną samokontrolą, zaufaniem do siebie, wzmożoną potrzebą osiągnięć i dominacji, wytrwałości, porządku
Podsumowując
· Współczesny paradygmat medycyny psychosomatycznej jest bardzo podobny do tego, czym zajmuje się psychologia zdrowia, poszukuje się czynników, które nie są już związane z nieświadomymi emocjami etc, ale z konkretnymi wydarzeniami, mierzalnymi w jakiś sposób, umiejscowione w środowisku społecznym. Np. bada się skutki somatyczne rozwodu dla dziecka
Medycyna behawioralna
· podstawowe założenie behawioryzmu- objawy somatyczne to jedna z form zachowania powstająca w wyniku uczenia się, podejście pragmatyczne nie poszukiwanie etiologii ale co zmienić w zachowaniu, żeby nie zachorować
Epidemiologia behawioralna
· P-palenieA-alkohol S- seks (zachowania ryzykowne, również oralny- u osób homoseksualnych, rak krtani)J-jedzenie (dieta śródziemnomorska) A- aktywność fizyczna
· The Fremingham Heart Study
· Alameda Country (California) Health Ways of Living Study
· Raport Lalonda 1974 Pole zdrowotne (wykres) największy wpływ styl życia, mniejszy aktywność fizyczna, genetyka i opieka zdrowotna (kolejno)
· zachowania opisane wyżej weszły do kanonu psychologii zdrowia
· koncentruje się na zachowaniach, które można zmierzyć i zbadać skutki dla zdrowia
Psychologia medyczna
· zależności psychosomatyczne – jak wpływa psychika na powstawanie zaburzeń somatycznych
· zależności somatopsychiczne – skutki choroby dla psychiki
· psychologiczna charakterystyka człowieka chorego
· organizacja i przebieg zachowania się wobec własnej choroby
· problematyka kontaktu lekarz- pacjent
W Polsce:
· Heszen- Klemens Irena wydaje podręcznik w 1983
· Psychologia medyczna- gł kierunki badań
· zagadnienia somatopsychologii omówione
· ten sam rok pojawia się Psychologia lekarska Marek Jarosz – tam rozdział o wpływie choroby na psychikę
Psychoneuroimmunologia
· integruje wszystkie powyższe, łączy związki między psychiką a układem nerwowym i immunologią
· Robert Ader, Nicholas Cohen – 1975 Psychosomatic Medicine
· zmienili u szczurów przeciwciała dzięki uczeniu się
Definicja zdrowia WHO 1948 Pełny dobrostan psychiczny fizyczny i społeczny, a nie tylko brak choroby.
· Krytyka:
· idealizacja – trudno powiedzieć, czym jest pełny dobrostan
· pojęcie dobrostanu (niejednolite) – każdy może go interpretować inaczej
· statyczny charakter – nie ma mowy o procesie, raz osiągnięty dobrostan, a w rzeczywistości trudno o tym mówić
· tłumaczenie (well-being) – może oznaczać dobrostan, samopoczucie
Dwa sposoby konceptualizacji
· wrodzona dyspozycja – zdolność człowieka do osiągania pełni możliwości
· proces poszukiwania i utrzymywania równowagi w obliczu obciążeń
1972 kongres Kraków
· Holistyczna definicja – bo kategoria b. interdyscyplinarna- Prof. Aleksandrowicz
Badania Claudine Herzlich
· wywiad pogłębiony na temat choroby i zdrowia 1973
· zrozumienie potocznego sposobu rozumienia
· choroba i zdrowie mogą ze sobą współistnieć (człowiek może być chory i czuć się zdrowym)
· może czuć się chory mimo że jest zdrowy
· różnie ludzie oceniają zdrowie w zależności od operowania poziomem psychicznym, fizycznym i społecznym
· zdrowie pojmowane jako próżnia- zdrowie nie jest odbierane jako stan pozytywny, o tym, czy zdrowie jest dowiadujemy się w momencie, gdy choroba ten stan zburzy
· zdrowie jako potencjał – człowiek posiada, z czym się rodzi i co się kształtuje w okresie dzieciństwa. Zasoby odpornościowe ciała, dzięki którym człowiek przecistwawia się chorobie. Może człowiek na nie świadomie wpływać
· zdrowie jako równowaga- doświadczanie zdrowia w sposób bezpośredni. Harmonia i równowaga pełny dobrostan
· Faltermeier – lata 90te, badania nad rozumieniem zdrowia, wychodzą trzy czynniki plus: zdrowie na sposób funkcjonalny- zdolność do rozwiązywania zadań życiowych
Sęk
· wartość niezbędna do życia (woda, powietrze, światło, słońce)
· dobro wymagające pielęgnacji (dziecko, które się rozwija, kwiat, który trzeba podlewać)
· cenna rzecz (skarb, złoto)
· źródło energii (siła życia, żywa woda, witalność)
· przyjemność, warunek dobrostanu (wiosenny poranek, muśnięcie wiatru, uśmiech dziecka)
· zjawisko zmienne, ulotne (bańka mydlana, kruche szkło)
Juczyński LKZ zdrowie można rozumieć jako:
· proces- np. potrafi panować nad swoimi uczuciami i popędami
· stan- czuć się szczęśliwym przez większość czasu
· cel- dożyć późnej starości
· właściwość – mieć sprawne wszystkie części ciała
· wynik – należycie się odżywiać
Choroba w ujęciu biologicznym, fizjologicznym
· Hipokrates jako pierwszy pisał o chorobie „O świętej chorobie” 4 w p.n.e. jako pierwszy przeciwstawił się magicznemu rozumieniu choroby, uważa, że można znaleźć konkretne przyczyny chorób
· Galen: lek theriac – mieszanka ziół, która miała pomagać na wszystko, zdrowie człowieka zależy od osiągnięcia normalnego temperamentu, umysł jest ściśle związany z ciałem,
· Awicen – podstawy medycyny, ważna higiena,
Medycyna heroiczna
· upuszczanie krwi, jako metoda leczenia – miała pobudzić ...
qbgirl