Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu

im. Jędrzeja Śniadeckiego w Gdańsku

Wydział Turystyki i Rekreacji

Jakub Gilewski

025994

Terroryzm jako współczesny czynnik wpływający
na ruch turystyczny Francji

Praca magisterska napisana

w Katedrze Zarządzania Turystyką i Rekreacją
pod kierunkiem

dr Tomasza Wiskulskiego

Gdańsk 2018

Gdansk University

of Physical Education and Sport

Department of Tourism and Recreation

Jakub Gilewski

025994

terrorism as a contemporary factor impact on tourism traffic of France

Master’s thesis written in
Department of Tourism and Recreation Management under supervision of
dr Tomasz Wiskulski

Gdańsk 2018

Spis treści

Wstęp              4

Rozdział 1. Terroryzm we współczesnym świecie              6

1.1 Podstawowe zagadnienia związane z terroryzmem              6

1.2 Zamachy terrorystyczne              14

1.3 Przeciwdziałanie terroryzmowi              21

Rozdział 2. Ruch turystyczny Francji              26

2.1 Podstawowe informacje o Francji              26

2.2 Główne regiony turystyczne we Francji              30

2.3 Ruch turystyczny we Francji              36

2.4 Rozwój turystyki we Francji              46

2.5 Podsumowanie              48

Rozdział 3. Metodologia badań własnych              50

3.1 Problem badawczy, cel badań oraz pytania badawcze              50

3.2 Materiał i organizacja badań              51

3.3 Charakterystyka badanej grupy              51

Rozdział 4. Wyniki badań własnych              55

4.1 Analiza wyników badań              55

4.2 Dyskusja i weryfikacja hipotez              64

Podsumowanie              67

Bibliografia              69

Streszczenie              72

Abstract              74

Spis rysunków              76

Spis tabel              78

Aneks              79

Wstęp

              Początek XXI w. jest okresem bardzo szybkiego rozwoju technologicznego, co ma bezpośredni wpływ na bardzo szybką i widoczną poprawę jeśli chodzi o bogacanie się społeczeństwa na całym świecie. Taki stan rzecz sprawia, że z roku na rok coraz więcej osób może sobie pozwolić na spełnianie swoich marzeń i rozwijanie swoich pasji. Jedną z dziedzin, która od wieków stanowiła jeden z najlepszych stymulatorów ludzkiej wyobraźni jest turystyka. Chęć coraz dogłębniejszego i coraz bardziej masowego poznawania świata w dzisiejszych czasach stała się wręcz podstawą życia. Krajem, który od wielu lat jest liderem tej dziedziny i najczęściej odwiedzanym państwem na świecie jest Francja. Francja, która stanowi idealne połączenie kultury, historii, malowniczych krajobrazów, a także fantastycznej rozrywki odpowiedniej dla każdego turysty, zarówno tego mniej, jak i bardziej wymagającego. Niestety połączenie najbardziej popularnego kraju na świecie wraz z dziedziną, która stanowi dzisiaj fundamentalną część życia jaką jest turystyka wiąże się z bardzo dużym zagrożeniem. Jednym z najbardziej rozpowszechnionych zagrożeń w ostatnich latach w turystyce międzynarodowej stał się terroryzm. Połączenie czynników jakimi są turystyka we Francji oraz stosunkowo często zagrażający jej problem jakim są zamachy terrorystyczne były podwaliną do powstania niniejszej pracy. Ponadto, współczesna literatura naukowa bardzo często porusza oba te tematy, jednakże niewiele można znaleźć książek, czy też artykułów naukowych dotyczących wpływu terroryzmu na rozwój ruchu turystycznego we Francji, w szczególności w polskim piśmiennictwie naukowym.

              Głównym celem napisania tej pracy jest analiza wpływu terroryzmu na turystykę we Francji. Jako pomoc w realizacji tego celu posłużą pytania badawcze odnoszące się do tematyki postrzegania Francji przez turystów w dobie kryzysu terrorystycznego, przygotowania władz Francji do zapewnienia turystom odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa, a także analiza pod względem bezpieczeństwa poszczególnych regionów we Francji. Bardziej szczegółowo do najważniejszych pytań, na które trzeba sobie odpowiedzieć tworząc tą prace są: 1) Czy podczas podróży ludzie czują się zagrożeni możliwością wystąpienia ataku terrorystycznego?; 2) Czy zamachy terrorystyczne w Paryżu w 2015 r. oraz w Nicei w 2016 r. miały wpływ na turystykę przyjazdową we Francji?; 3) Czy turyści aktualnie są zainteresowani podróżowaniem do Francji, nawet w przypadku wystąpienia tam zamachu terrorystycznego?

              Do stworzenia niniejszej pracy wykorzystana zostanie metoda ankietowa, której celem będzie zebranie od osób badanych wszelkich potrzebnych informacji dotyczących terroryzmu oraz turystyki we Francji. Dane te posłużą do analizy wyników oraz wyciągnięcia z nich odpowiednich wniosków, które potwierdzą albo zaprzeczą, że terroryzm ma konkretny wpływ na ruch turystyczny we Francji.

              Praca podzielona została na cztery rozdziały. Dwa z nich poruszają problematykę związaną z tematem pracy, natomiast dwa kolejne powiązane są z badaniami własnymi przeprowadzonymi na potrzeby pracy. W pierwszym rozdziale omówione zostaje zagadnienie terroryzmu.               Dokładniej poruszane zostają kwestie podstawowych zagadnień związanych z terroryzmem, w tym jego definicjami. Ponadto przedstawione są zamachy terrorystyczne przeprowadzone na turystów, a także te zorganizowane na terenie Francji. Ostatnią kwestą poruszaną w rozdziale są środki wprowadzone przez ONZ, Unię Europejską oraz rząd francuski w celu przeciwdziałaniu terroryzmowi. W drugim rozdziale znaleźć można informacje dotyczące tematyki związanej z turystyką we Francji. Mianowicie, są to podstawowe dane na temat kraju oraz jego regionalizacji, opis najważniejszych walorów turystycznych na terenie państwa oraz analiza statystyczna dotycząca ruchu turystycznego odbywającego się we Francji. Rozdział zawiera także informacje przedstawiające plany władz francuskich dotyczących rozwoju turystyki w najbliższych latach. W rozdziale trzecim oraz czwartym zawarta została metodologia badań własnych, analiza wyników tychże badań oraz wnioski, które z nich wynikają.

Rozdział 1. Terroryzm we współczesnym świecie

1.1 Podstawowe zagadnienia związane z terroryzmem

Rozważania nad tematyką terroryzmu warto rozpocząć od zapoznania się z definicją tego pojęcia. Pojęcie terroryzmu nie jest pojęciem łatwym, ponieważ bardzo często mylonym z innymi zjawiskami. „Terror stał się sztuką, formą wojny psychologicznej z estetyką quasi-religijną” (Bowden, 2009). Cytat Bowden’a z książki o Pablo Escobarze doskonale obrazuje, że terroryzm w dzisiejszych czasach nie jest tematem prostym do zdefiniowania oraz do opisania głównie ze względu na swoją różnorodność oraz nieprzewidywalność. Podstawowym problemem w definicji pojęcia jest spora trudność odróżnienia terroryzmu od innych procesów lub zjawisk społecznych takich jak na przykład: wojna partyzancka, separatyzm[1] czy irredenta[2]. Bardzo często zachowania anarchistyczne czy kryminalne potrafią być postrzegane przez społeczeństwo czy media za akty terroryzmu, mimo że nimi nie są. Kolejnym problemem jest wykorzystywanie pojęcia terroryzmu przez polityków oraz media w celu manipulacji społeczeństwa po to, aby osiągnąć swoje określone, zamierzone cele. Problematyczny może być także fakt, że terroryzm jest zjawiskiem stale rozwijającym się oraz zmieniającym. Patrząc na jego ewolucję można zauważyć powstawanie i rozpadanie się poszczególnych organizacji terrorystycznych czy też zmienne postrzeganie różnych osób, ruchów i idei. To wszystko wpływa na zmienne przez lata postrzeganie i rozumienie terroryzmu. Sporym problemem, jeśli chodzi o definiowanie pojęcia terroryzmu, jest brak wspólnego konsensusu w sprawie rozumienia tego zjawiska na arenie międzynarodowej. Przykładem mogą być już wieloletnie próby sformułowania uniwersalnej i akceptowanej przez wszystkich definicji terroryzmu przez Organizację Narodów Zjednoczonych. Niestety, od lat na zgromadzeniach tej organizacji przedstawiciele z różnych względów (głównie politycznych) nie mogą dojść do porozumienia. Jeszcze ciekawszym przypadkiem jest to, że próba stworzenia jednolitej definicji nie udaje się także w obrębie jednego kraju. Taka sytuacja ma miejsca chociażby w Stanach Zjednoczonych, gdzie sam rząd nie stworzył takiej definicji, ale za to różne agencje z nim związane, takie jak Federalne Biuro Śledcze (FBI) czy Centralna Agencja Wywiadowcza (CIA) stworzyły własne, zupełnie odrębne od siebie definicje (Wojciechowski, 2009).

Mimo wszystko, warto zapoznać się z kilkoma definicjami terroryzmu, aby zobaczyć w jaki sposób rozumieją go różne organizacje i rządy. Warto jednak podkreślić, że według różnych źródeł istnieje aktualnie ok. 150-200 oficjalnych definicji tego zjawiska. Na wstępie warto skupić się na tym, co oznacza samo słowo „terror”. Według słownika języka polskiego słowo to oznacza: „przemoc i okrucieństwo albo groźby ich użycia stosowane wobec ludzi w celu ich zastraszenia” (PWN, 2013).

Jedna z pierwszych definicji terroryzmu pochodzi jeszcze sprzed II wojny światowej i utworzona została przez Ligę Narodów. Zapisane jest w niej, że terroryzm to „wszystkie działanie przestępcze skierowane przeciwko państwom, których celem jest wytworzenie stanu terroru w umysłach ludzi, grup osób lub społeczeństwa” (Bolechów, 2014). Według Kofi Annan’a, pełniącego rolę sekretarza generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych w latach 1997-2006 terroryzm to „każde działanie zmierzające do spowodowania śmierci lub poważnej szkody cielesnej u osób cywilnych lub niebiorących udziału w walce zbrojnej, którego celem jest zastraszenie ludności albo zmuszenie rządu lub międzynarodowej organizacji do wykonania lub odstąpienia od wykonania określonych czynności” (Parzyszek, 2015). Różne definicje podają również agencje amerykańskiego rządu. Według CIA przez terroryzm rozumie się: „groźbę użycia przemocy lub użycie przemocy dla celów politycznych przez pojedyncze jednostki lub grupy ludzi, niezależnie od tego, czy działają na rzecz, czy w opozycji do władzy państwowej, w sytuacji, gdy działania te mają zastraszyć lub przerazić nie tylko bezpośrednie ofiary, ale także inne osoby”, natomiast według FBI jest to „bezprawne użycie siły bądź przemocy wobec osób albo mienia, w celu zastraszenia albo wywarcia przymusu na ludność cywilną, rząd, zmierzając do promocji celów społecznych lub politycznych” (Zajda, 2015). Swoją własną definicję podały również władze Francji i określają zjawisko terroryzmu jako: „rozmyślne działanie mające na celu, poprzez zastraszenie lub przemoc, obalenie instytucji demokratycznych bądź przejęcie kontroli nad częścią terytorium narodowego, podlegającego władzy państwowej” (Parzyszek, 2015). Z polskich autorów bardzo ciekawą definicję, a może i również jedną z najbardziej uniwersalnych na świecie podał Tomasz Białek. W jego opinii terroryzm to: „wywieranie politycznego wpływu poprzez niezgodne z prawem stosowanie przymusu, przemocy, powiązane z łamaniem podstawowych norm społecznych oraz obowiązujących reguł walki politycznej, zastraszanie i manipulowanie, a także osiąganie politycznych celów, przy wykorzystaniu aktów przemocy, tworzących atmosferę zagrożenia, utrudnianie funkcjonowania wrogiego układu społecznego, wymuszanie decyzji i działań przeciwnika poprzez zastosowanie szantażu siłowego” (Białek, 2005).

Z racji dużej ilości powstałych definicji pojęcia terroryzmu oraz ich sporej rozbieżności w wielu aspektach w 1988 r. ciekawej analizy dokonał specjalista w dziedzinie terroryzmu Alex P. Schmid. Na podstawie 107 różnych definicji tego pojęcia wyznaczył procentowo częstotliwość występowania poszczególnych cech terroryzmu w tych definicjach. Według jego analizy najważniejszymi elementami terroryzmu są:
1) przemoc i siła; 2) polityczny charakter; 3) strach i podkreślenie terroru; 4) groźba; 5) psychologiczne rezultaty i przewidywane reakcje. Analiza Schmida była oparta na definicjach, które powstały w latach 1936 – 1981. Z biegiem czasu powstawały nowe definicje, będące nowocześniejsze i trochę odmienne od poprzednich. Z tego powodu w 2002 r. Weinberg, Pedahzur oraz Hirsch-Hoefler postanowili ponowić badania opierając się na 73 definicjach terroryzmu, które powstały w latach 1977 – 2001. Według ich badań do najważniejszych elementów należą: 1) przemoc i siła 2) polityczny charakter 3) groźba 4) metody walki, strategia, taktyka 5) grupa, ruch, organizacja jako sprawca (tabela 1.) (Wojciechowski, 2009).

Tabela 1
Częstotliwość występowania poszczególnych cech terroryzmu w definicjach ( w %)