Führerbunker
Historia i architektura
Tzw. bunkier Hitlera stanowiły w kwietniu 1945 dwa podstawowe obiekty:
· stary schron tzw. "bunkier przedni", wybudowany pod wielkim hallem będącym salą recepcyjną tzw. Pałacu Radziwiłłowskiego – Starej Kancelarii Rzeszy w Berlinie przy Wilhelmstraße 77. Schron ten nie "wystawał" poza obrys fundamentu sali recepcyjnej pałacu.
· nowy schron tzw. "bunkier tylny" lub "bunkier Hitlera", wybudowany pod ogrodami Kancelarii Rzeszy, patrząc od strony Pałacu Radziwiłłowskiego, za "bunkrem przednim" i głębiej od niego. Od strony Nowej Kancelarii Rzeszy, noszącej adres Voßstraße 6, obiekt ten znajdował się ok. 120 metrów na północny wschód, na głębokości wg jednych źródeł ok. 8, innych zaś 17 metrów pod powierzchnią gruntu.
Opis [edytuj]
Obydwa bunkry wybudowane zostały w przybliżeniu na podobnym planie. Łączyła je klatka schodowa w kształcie graniastosłupa o podstawie kwadratu. Łączna powierzchnia użytkowa obu bunkrów wynosiła ok. 700 metrów kwadratowych. Każdy z nich mieścił od 12 do 18 pomieszczeń o powierzchni rzędu 3x4 metry. Niektóre z nich nie miały ścian działowych, co podwajało lub potrajało powierzchnię użytkową. Środkiem obu biegły przedzielone korytarze, a utworzone w ten sposób dodatkowe pomieszczenia o powierzchniach ok. 10-14 metrów kwadratowych każde, wykorzystywane były odpowiednio jako poczekalnia, świetlica-jadalnia lub sala odpraw.
"Bunkier przedni" wzniesiony został w roku 1936 w trakcie budowy nowej sali recepcyjnej Pałacu Radziwiłłowskiego, zachodzącej na zaplecze Ministerstwa Spraw Zagranicznych przy Wilhelmstraße 76.
Budowę „bunkra tylnego” o kryptonimie "B207" zlecono w końcu kwietnia 1943 w ramach intensywnej rozbudowy systemu schronów przeciwlotniczych Berlina. Prace ziemne maskowano przed zwiadem lotniczym. Na miejsce budowy prowadziła wzdłuż budynku Nowej Kancelarii zamaskowana sztolnia, którą wyprowadzono na powierzchnię pod otaczającą cały ogród pergolą, tak, że wjazd znajdował się z daleka od miejsca właściwej budowy. Podstawa bunkra miała obrys ok. 19,5 na 18,8 metrów. Grubość ścian zewnętrznych ok. 4,5 metra. Dwa rogi od strony „przedniego bunkra” były ścięte pod kątem 45 stopni w celu odbicia ewentualnych fal uderzeniowych (prawdopodobnie pozostałe 2 narożniki też miały "skosy", ale ta część bunkra nie została po wojnie nigdy odsłonięta (?)). Grubość stropu rzędu 4 metrów żelbetu była wynikiem doświadczeń z bombardowań alianckich najcięższymi wówczas bombami. (Latem 1944 strop bunkra Hitlera w FHQ Wolfsschanze wylano zbrojonym betonem już na grubość rzędu 8 metrów). Oprócz pomieszczeń mieszkalnych, w obiekcie były także centrala telefoniczna z dalekopisem, urządzenia wentylacyjne i grzewcze, agregat z pompą wody z własnej studni, podręczny magazyn, ubikacje i łazienki. Obydwa wejścia bunkra wyposażone były w śluzy gazowe.
„Bunkier tylny” z powierzchnią łączyły trzy trakty komunikacyjne;
· od strony Voßbunkra mający ok. 105 metrów długości tzw. „korytarz Kannenberga” (od nazwiska intendenta Hitlera) wiodący do piwnic pod wielką salą recepcyjną Starej Kancelarii,
· od strony „bunkra przedniego” wejście z piwnic pod wielką salą recepcyjną w Starej Kancelarii,
· od strony ogrodów Kancelarii wyjście awaryjne prostopadłościenną klatką schodową o czterech biegach stopni.
Znajdujący się w "bunkrze tylnym" gabinet Hitlera wyposażony był spartańsko: małe biurko, kanapka, stół i 3 fotele. Nad biurkiem wisiał owalny portret Fryderyka Wielkiego pędzla Antona Graffa. Kiedy trzeba było przejść przez gabinet należało odstawić fotele. Po lewej stronie gabinetu były drzwi do łazienki, po prawej do sypialni. Więcej luksusu miała Eva Braun, która posiadała do swojej wyłącznej dyspozycji garderobę. Naprzeciwko pomieszczeń Hitlera ulokowano kwaterę lekarzy Theo Morella i Ludwiga Stumpfeggera z dobrze wyposażonym gabinetem zabiegowym.
Ani "przedni" ani "tylny" bunkier nie były budowane z przeznaczeniem na FHQ. Były to dobrze wyposażone schrony przeciwlotnicze.
Przebieg wydarzeń w 1945 [edytuj]
Ogrody Kancelarii Rzeszy
· 16 stycznia po klęsce ofensywy w Ardenach Hitler wrócił do Berlina i zamieszkał w Kancelarii Rzeszy. Do marca mógł jeszcze regularnie spacerować z psem po ogrodach Kancelarii, ale później, ze względu na ostrzał Armii Czerwonej było to zbyt niebezpieczne, dlatego na czas bombardowania chronił się pod ziemią. Ukryty tam bunkier wyposażony był we własne: zasilanie, źródło wody, żywność i inne niezbędne do życia materiały na kilka miesięcy, co umożliwiało względnie dostatnią egzystencję jego mieszkańców (czego nie mogli doświadczyć zwykli mieszkańcy Berlina w kwietniu 1945 roku). Śluza gazowa wyjścia ewakuacyjnego zaadaptowana została jako szatnia eskorty FBB. Obok niej, w korytarzyku do szybu wentylacyjnego urządzony został kojec dla Blondi (psa Hitlera) oraz jej szczeniąt. Z biegiem czasu kolejne niewykorzystane pomieszczenia, takie jak izby medyczne czy korytarze adaptowane zostały na sale odpraw, stołówki, sypialnie lub poczekalnie. Utrapieniem mieszkańców bunkra były nieprzystosowane do takiej liczby mieszkańców sanitariaty i wynikający z tej przyczyny trudny do opanowania, wszechobecny odór oraz natrętny szum systemu wentylacyjnego.
· 13 kwietnia Hitler podjął decyzję o pozostaniu w Berlinie.
· 15 kwietnia do Berlina przybyła Eva Braun.
· 16 kwietnia nastąpiło przełamanie frontu na Odrze.
· 20 kwietnia celebrowano urodziny Führera, który po raz ostatni wyszedł "na powierzchnię", gdzie w ogrodach Kancelarii pod okiem kamer i aparatów fotograficznych kroniki UFA udekorował młodocianych żołnierzy z Hitlerjugend. Armia Czerwona otoczyła Berlin.
· 21 kwietnia pierwsze radzieckie pociski uderzyły w Bramę Brandenburską, co spowodowało, że Hitler definitywnie przeprowadził się do bunkra. Zamieszkali z nim; Eva Braun, Martin Bormann, lekarz prof. Theo Morell, kucharka dietetyczna Constanze Manziarly, ochrona RSD i eskorta FBB, personel techniczny bunkra; w tym mechanik-konserwator Johannes "Hans" Hentschel i SS-man z LSSAH (niem. Leibstandarte-SS Adolf Hitler) – telefonista Rochus Misch. Hitler polecił niektórym ze swoich współpracowników w tym; osobistemu adiutantowi Schaubowi, lekarzowi Morellowi, kamerdynerowi Arndtowi, sekretarkom Schroeder i Wolf, opuszczenie bunkra i ucieczkę z Berlina. Niektórzy z nich otrzymali osobiste polecenia Führera, inni zostali po prostu odprawieni. Ze względu na panujący chaos rzeczywisty exodus nastąpił nazajutrz.
· 22 kwietnia Hitler powziął ostateczną decyzję o pozostaniu w Berlinie. Mimo okrążenia przez wojska radzieckie rozpoczął się trwający do 2 maja exodus mieszkańców bunkra, którzy wskutek ogólnego rozprzężenia często i bez okazji zaglądali do kieliszka.
· 23 kwietnia przebywający w Bawarii Göring przekonany o bezsilności Hitlera, zwrócił się do niego o przekazanie władzy, co Hitler uznał za zdradę i nakazał uwięzienie Göringa. Na znak solidarności z Wodzem w obliczu "zdrady" do bunkra przybyli Joseph Goebbels z żoną Magdą i sześciorgiem dzieci. Magda z dziećmi zajęła dwa pomieszczenia w "przednim bunkrze”, natomiast Joseph wprowadził się do pomieszczeń opuszczonych przez Morella.
· 24 kwietnia przebywający w Szlezwiku-Holsztynie Himmler wszczął potajemne rozmowy kapitulacyjne.
· 25 kwietnia z bunkra zniknął łącznik Himmlera przy FHQ – Hermann Fegelein.
· 26 kwietnia w związku z dymisją Göringa na żądanie Hitlera do bunkra przybyli Robert Ritter von Greim (ranny) i Hanna Reitsch. Hitler mianował von Greima głównodowodzącym Luftwaffe.
· 27 kwietnia miało miejsce ciężkie bombardowanie Kancelarii. Berlin został całkowicie okrążony. Nocą odnaleziono i doprowadzono do bunkra nieprzytomnie pijanego Fegeleina.
· 28 kwietnia do bunkra dotarła informacja o „zdradzie Himmlera”, co skojarzono ze zniknięciem Fegeleina. Jego los stał się przesądzony. Został zdegradowany i bez sądu zastrzelony na zewnątrz bunkra przez funkcjonariusza RSD. Robert Ritter von Greim i Hanna Reitsch zostali odesłani z bunkra. Hitler podyktował nocą Traudl Junge dwa testamenty; polityczny i prywatny. Po sporządzeniu 3 kopii Willy Johannmeier niezwłocznie wyniósł je z bunkra.
· 29 kwietnia nad ranem upewniwszy się, że Fegelein nie żyje, przed pośpiesznie zebranym audytorium Hitler poślubił Evę Braun. Świadkami byli Martin Bormann i Joseph Goebbels, a w przyjęciu weselnym wzięli udział: Goebbelsowie, Walter Hewel, Arthur Axmann, Gerda Christian, Heinz Linge, Otto Günsche, Constanze Manziarly. Wieczorem Hitler rozdał truciznę, a dla sprawdzenia jej skuteczności polecił otruć Blondi. Uczynił to dr Werner Haase przy pomocy tresera SS-mana Fritza Tornowa, który wskutek tego postradał zmysły.
...
Zabr7