1666 07 13 Bitwa pod Mątwami.pdf

(43 KB) Pobierz
Bitwa pod Mątwami
Bitwa pod Mątwami
miała miejsce 13 lipca 1666, gdy
nad
Notecią
niedaleko
Inowrocławia
starło się 17- 21
tysięcy żołnierzy królewskich
Jana Kazimierza
z 15-
16 tysiącami wojsk byłego
hetmana polnego koronne-
go Jerzego Sebastiana Lubomirskiego.
Bitwa zakończyła
się klęską wojsk królewskich bezskutecznie próbujących
zdławić
rokosz Lubomirskiego.
Tymczasem dowodzący strażą przednią rokoszan Zarud-
ny pobity lecz nie rozbity przez Litwinów wycofał się
na pobliskie wzgórza i utrzymał je – co umożliwiło nie-
dostrzeżone podejście znacznych oddziałów jazdy (po-
spolite ruszenie + część chorągwi konfederackich) pod
dowództwem
Grzymułtowskiego, Pisarskiego
i Borka.
Za nimi podchodziły pozostałe chorągwie pod wodzą
Ostrzyckiego i
Polanowskiego.
Jazda
Sieniawskiego
i Sobieskiego ściśnięta na przepra-
wie i naciskana przez następne oddziały weszła na dra-
gonów w centrum i zaczęła się wysuwać przed ich szy-
ki. I wtedy właśnie jazda rokoszan poszła do szarży (we-
dług niektórych historyków szarża jazdy była spontanicz-
na i nieplanowana). W tym samym momencie zaprawie-
ni w bojach pospolitacy wielkopolscy zaatakowali cen-
trum, chorągwie konfederackie pod dowództwem Bor-
ka prawe skrzydło wojsk królewskich, a krakowskie po-
spolite ruszenie uderzyło na Litwinów. Szarża rokoszan
była kompletnym zaskoczeniem dla wojsk królewskich,
wprawdzie na lewym skrzydle rowy powstrzymały kra-
kowian ale rozstrzygniecie zapadło na prawym – cześć
chorągwi rokoszowych obeszła stanowiska jazdy koron-
nej i kombinowany atak od czoła i ze skrzydła szybko
rozbił jazdę królewską, zatrąbiono na odwrót.
1 Przebieg bitwy
12 lipca podjazdy królewskie dotarły w rejon Mątew
(dziś południowa część
Inowrocławia)
i stoczyły (z nie-
pomyślnym dla siebie rezultatem) potyczkę z oddziałami
rokoszan strzegącymi przeprawy przez
Noteć
(brodu o
szerokości nieprzekraczającej kilku metrów, miejscami
tak głębokiego, że konie musiały płynąć).
Następnego dnia awangarda wojsk królewskich (Litwini)
korzystając z mgły zdołała niepostrzeżenie przeprawić
przez rzekę kilkaset jazdy na drugi brzeg. Jednocześnie
główne siły armii królewskiej ruszyły w stronę przepra-
wy. Litwini odnieśli pewien sukces w starciu z nieliczny-
mi oddziałami rokoszan (dowodzonymi przez rotmistrza
Zarudnego) i zdołali ich odepchnąć od bronionej przez Cofające się chorągwie wpadły na dragonów w centrum
mieszając ich szyki i uniemożliwiając oddanie salwy. So-
nich przeprawy.
bieski próbował uratować sytuację rzucając się do szar-
Hetman litewski
Pac
zaprzepaścił jednak dogodną oka- ży na czele 2 chorągwi jazdy, ale szybko został rozbity i
zję do nadszarpnięcia wojsk rokoszan, czekając na resztę sam musiał uciekać przez przeprawę (podobno ustrzelo-
wojsk koronnych. Mylne wyobrażenie o ukształtowaniu no konia pod nim, a przed dość prawdopodobną śmiercią
terenu (rzekoma następna przeprawa) całkowity brak ro- uratował go jeden z żołnierzy królewskich). Do ucieczki
zeznania o położeniu sił buntowników stworzyły wraże- porwała się także jazda litewska, a na polu bitwy pozo-
nie, że przyczółek jest bezpieczny, a główne siły rokoszan stali jedynie dragoni, na których spadł teraz cały impet
nie stwarzają zagrożenia. To skłoniło króla do powzięcia uderzenia. Strzelać mogły jedynie regimenty stojące na
decyzji o przerzuceniu całej armii na drugi brzeg
Noteci.
lewym krańcu ugrupowania (regimenty Briona i Boku-
W pierwszej kolejności przeszły bród oddziały
dragonii
i ma) ale to nie mogło powstrzymać rokoszan. Dragoni zo-
rajtarii
litewskiej (razem do 400 ludzi) za nimi pułk jazdy stali rozbici. Jan Kazimierz próbował zorganizować od-
Modrzejowskiego (500 ludzi) i dragonia koronna (2800). siecz dla walczących oddziałów, ale bród był kompletnie
W dalszej kolejności na przeprawie znalazły się dwie cho- zatarasowany przez uciekających. W zaistniałej sytuacji
rągwie jazdy – Sieniawskiego i Sobieskiego (razem 1000 król zarządził walny odwrót zostawiając walczące za rze-
ludzi). Nie ustanowiono jednego dowódcy dla wszystkich ką oddziały samym sobie.
przeprawiających się oddziałów, a Sobieski jadący tyl-
ko dla rozpoznania sytuacji znalazł się na samym koń- W końcowej fazie bitwy nastąpił smutny i często pomi-
cu kolumny. Przeprawiające się wojsko zaczęło formo- jany w podręcznikach historii epizod: Polacy pod wodzą
wać na drugim brzegu następujący szyk: jazda litewska Lubomirskiego wymordowali kilka tysięcy jeńców – żoł-
[1]
na lewym skrzydle, dragoni koronni w centrum, jazda ko- nierzy królewskich .
ronna na prawym skrzydle. Sobieski popełnił kardynalny
błąd, ustawiając jazdę przed dragonią (w późniejszej fa-
zie bitwy jazda wycofując się stratowała dragonię, siejąc
popłoch i umożliwiając masakrę wojsk królewskich).
1
2
6
LINKI ZEWNĘTRZNE
2 Podsumowanie
W bratobójczej bitwie i w rzezi która nastąpiła później
zginęło łącznie 3873 żołnierzy królewskich i niewielka,
nieznana bliżej liczba rokoszan (według niektórych zale-
dwie ok. 200). Pod
Mątwami
wyginął kwiat armii pol-
skiej – żołnierze
Stefana Czarnieckiego,
zahartowani w
walkach w
Polsce, Danii
i na
Ukrainie
(Czarniecki nie
brał udziału w bitwie, gdyż zmarł kilkanaście miesięcy
wcześniej).
W wyniku przegranej wojsk Jana Kazimierza, zawarto
ugodę w Łęgonicach:
król zmuszony został do rezygna-
cji z planów wprowadzenia w Polsce elekcji za życia kró-
la
(vivente
rege).
Jerzy Lubomirski
przywrócony do czci,
lecz nie do urzędów, miał przeprosić władcę i udać się na
wygnanie.
8 sierpnia
w
Jaroszynie
nad Wisłą nastąpił akt
pojednania. Lubomirski zmarł we Wrocławiu 31 grudnia
1667 roku.
5 Bibliografia
•
Listy Sobieskiego do Marysieńki (list z 14 lipca
1666 r.)
•
Wiesław Majewski “Studia i Materiały do Historii
Wojskowości” t. VII
•
Ludwik Stomma,
Polskie złudzenia narodowe,
Po-
znań 2006
•
Tadeusz Wasilewski “Ostatni Waza na polskim tro-
nie”
•
Jan Chryzostom Pasek – “Pamiętniki”
•
Mała Encyklopedia Wojskowa, Wydanie I, Rok
1967
6 Linki zewnętrzne
•
Jan Sobieski a Bitwa pod Mątwami
3 Armie i dowódcy
Siły buntowników (dowodzone przez Jerzego Sebastiana
Lubomirskiego):
•
ok. 1200 dragonów (pod bezpośrednim dowódz-
twem Lubomirskiego)
•
skonfederowane chorągwie komputowe (pod
dowództwem marszałka związkowego
Adama
Ustrzyckiego)
•
pospolite ruszenie z Wielkopolski (pod
Krzysztofem
Grzymułtowskim)
•
pospolite ruszenie z Małopolski (pod
Stanisławem
Warszyckim
i
Achacym Pisarskim)
Siły królewskie (dowodzone przez króla
Jana Kazimie-
rza):
•
3 tysiące dragonów (dowódca
hetman wielki koron-
ny
–
Stanisław Rewera Potocki)
•
jazda polska (dowódca
hetman polny koronny
–
Jan
Sobieski
– późniejszy król Polski)
•
7 – 9 tysięcy piechoty
•
jazda litewska (pod
hetmanem polnym litewskim
–
Michałem Kazimierzem Pacem)
•
artyleria z ok. 30 armatami i armatkami
4 Przypisy
[1]
Henryk Wisner:
Rokosz Zebrzydowskiego.
T. 24. Kraków:
KAW,
1994, s. 64, seria:
DNiPP. ISBN 83-03-02616-X.
3
7 Text and image sources, contributors, and licenses
7.1
Text
•
Bitwa pod Mątwami
Źródło:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa%20pod%20M%C4%85twami?oldid=40597424
Autorzy:
Togo, Rkli-
sowski, Bocianski, Joymaster, Grzegorz B., Kamilus Silesius, Gregul, Silar, Gładka, Mathiasrex, Anita tr, MalarzBOT, PG, Interrex, Wpe-
dzich, Rodys, Hiuppo, SADZA, Boca Juniors, CommonsDelinker, Marcin990, Lingedolf, Rembecki, Januszu, NickyBot, Bmalina, Teara-
part, Trivelt, Patricxxx, Jakubkaja, Eurohunter, Courcelles, Regon oraz Anonimowy: 11
7.2
Images
•
Plik:Anonymous_John_II_Casimir_in_a_chainmail.png
Źródło:
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/66/
Anonymous_John_II_Casimir_in_a_chainmail.png
Licencja:
Public domain
Autorzy:
www.wilanow-palac.pl
Artysta:
nieznany
(Polska)
•
Plik:Herb_Lubomirski.PNG
Źródło:
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b8/Herb_Lubomirski.PNG
Licencja:
CC BY
3.0
Autorzy:
Praca własna
Artysta:
User:Mathiasrex
Maciej Szczepańczyk
•
Plik:Herb_Rzeczypospolitej_Obojga_Narodow.svg
Źródło:
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3b/Herb_
Rzeczypospolitej_Obojga_Narodow.svg
Licencja:
CC-BY-SA-3.0
Autorzy:
Based on GFDL picture
Herb Obojga Narodow.PNG
Artysta:
Author:
Olek Remesz (wiki-pl:
Orem,
commons:
Orem)
•
Plik:Jerzy_Sebastian_Lubomirski.PNG
Źródło:
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b2/Jerzy_Sebastian_Lubomirski.
PNG
Licencja:
Public domain
Autorzy:
web
Artysta:
anonymous painting
•
Plik:PB_Vasa_CoA.svg
Źródło:
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ec/PB_Vasa_CoA.svg
Licencja:
CC-BY-SA-3.0
Au-
torzy:
Ta
grafika wektorowa
została stworzona za pomocą programu
Inkscape
przez
Bastianowa
(Bastiana) na podstawie
PB Vasa CoA.png.
Artysta:
Halibutt
(raster version),
Bastianow
(vector version)
7.3
Content license
•
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin