fotografia-gnieznienska.pdf

(9124 KB) Pobierz
W Ł A D Y S Ł A W
N I E L I P I Ń S K I
FOTOGRAFIA
GNIEŹNIEŃSKA
W II POŁOWIE XX WIEKU
3
Konsultacje
Janusz Nowacki
Opracowanie graficzne, skład i łamanie
Władysław Nielipiński
współpraca
Ewa Salewska
Autorzy zdjęć
J. Chlasta, M. Dudko, R. Górczak, P. Kostusiak, K. Łukasik, W. Nielipiński, H. Maćkowiak,
M. Michałowski, J. Nowacki, A. Nowik, Z. Siwiński, Z. Stoltman
nie sygnowane zdjęcia archiwalne z kronik gnieźnieńskich klubów fotograficznych, zbiorów
prywatnych, reprodukcje z czasopism itp.
Redakcja i korekta
Anita Kowalewska-Łopatka
Natalia Słomińska
Ewa Salewska
© Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu
Poznań 2013
ISBN 978-83-62717-80-4
Wydawca
Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury
ul. Prusa 3, 60-819 Poznań
Druk
WBPiCAK w Poznaniu
4
SPIS TREŚCI
Od autora ........................................................................................................................................... 6
Wykaz skrótów ................................................................................................................................. 8
Zamiast wstępu ................................................................................................................................. 10
Polskie Towarzystwo Fotograficzne Oddział w Gnieźnie
...................................... 13
Fotografia w latach 70.
Rzemiosło ..........................................................................................................................................
Prasa lokalna .....................................................................................................................................
Powiatowy Dom Kultury .................................................................................................................
Państwowy Teatr im. Aleksandra Fredry ......................................................................................
Klub Międzynarodowej Prasy i Książki .........................................................................................
Gnieźnieńskie Zakłady Garbarskie ................................................................................................
Wielkopolskie Zakłady Obuwia „Polania” ..................................................................................
Gazeta Zakładowa „Głos Załogi” .......................................................................................................
Foto-Klub Format w latach 1979-1981 ..........................................................................................
57
62
67
68
76
77
83
84
87
Środowisko fotograficzne Gniezna w latach 1982-1990
Foto-Klub Format i Gnieźnieńskie Dekady Fotografii .............................................................. 111
Rola i wpływ RSTK na działalność gnieźnieńskich fotografów ................................................. 142
Miejski Ośrodek Kultury ................................................................................................................ 147
Grupa twórcza Foto 86 ................................................................................................................... 155
Młodzieżowy Dom Kultury ........................................................................................................... 161
Klub Międzynarodowej Prasy i Książki ......................................................................................... 162
Muzeum Początków Państwa Polskiego ........................................................................................ 164
Biblioteka Publiczna Miasta Gniezna ........................................................................................... 167
Foto-Klub Cyklop i ZDK Gniegar pod kierownictwem Zdzisława Stoltmana (1982-1992) .. 168
ZDK „Polania” ................................................................................................................................... 170
Gazeta Międzyzakładowa „Głos Załogi” ...................................................................................... 176
Obchody 150-lecia Fotografii ..........................................................................................................
181
Lata 90.
Czas transformacji ........................................................................................................................... 192
Galeria „Pod piątką” ......................................................................................................................... 198
Gnieźnieńska Spółdzielnia Mieszkaniowa i kluby środowiskowe ............................................. 204
Galeria Państwowego Teatru im. Aleksandra Fredry .................................................................... 208
Członkowie Foto-Klubu Format .................................................................................................... 210
Jubileusz ............................................................................................................................................. 213
Bibliografia ....................................................................................................................................... 220
Indeks nazwisk ..................................................................................................................................
221
5
Od autora
Potrzebę opisania działalności gnieźnieńskich fotografów, w której przez dłuższy czas
osobiście uczestniczyłem, zaszczepił we mnie Janusz Nowacki już w 1989 r., kiedy kończyłem
Państwowe Zaoczne Studium Oświaty i Kultury Dorosłych prowadzone przez Pałac Kultury
w Poznaniu i miałem dokonać wyboru tematu pracy dyplomowej. Wrodzone lenistwo spra-
wiło, że nie poszedłem za tym podszeptem i wybrałem temat wówczas mi bliższy, dotyczący
działalności Domu Kultury „Polania”, którego byłem kierownikiem. Ale niedosyt wynikający
z niewykonanego zadania odczuwałem przez wszystkie następne lata i wielokrotnie zarówno
w gronie gnieźnieńskich fotografów, jak i w rozmowach z Januszem Nowackim, przewijał się
wątek ubolewania, że dotychczas historia ta nie została spisana.
Pomocną dłoń wyciągnął Maciej Szymanowicz – historyk sztuki, którego zauroczyła
„Złota Księga” – kronika gnieźnieńskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Fotograficznego
z lat 1947-1961. Będąc wykładowcą Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu, uznał, że wśród
jego studentów, na pewno znajdzie się ktoś, kto zechce pracę licencjacką poświęcić temu tema-
towi. Pomoc świadczona studentom w poszukiwaniu materiałów źródłowych i rozczarowanie
wynikające z ich wybiórczego wykorzystania, wywołały powrót myśli o sporządzeniu komplek-
sowego opracowania.
Oczywiście mam świadomość ograniczeń uniemożliwiających stuprocentowe wywiąza-
nie się z tak postawionego zadania. Na przeszkodzie staje niemożność dotarcia do części doku-
mentów, które albo zostały skutecznie nie wiadomo gdzie zarchiwizowane, albo zniszczone na
przestrzeni lat
1
, albo w ogóle nie powstały. Pozostająca w pamięci uczestników wiedza o zaistnia-
łych faktach przechodzi w sferę ustnej tradycji. W tym miejscu nasuwa się refleksja o niefrasobli-
wości wielu działaczy w dokumentowaniu animowanych wydarzeń. Jako przykład podam Kro-
nikę Foto-Klubu Format
2
pracowicie prowadzoną przez jego prezesa – Henryka Maćkowiaka,
w której odnotowywał nie tylko działania klubowe, ale również wszystkie inne wydarzenia fo-
tograficzne, jakie w tym czasie miały miejsce w Gnieźnie. Tylko, że nie przywiązywał wagi do
precyzyjnego ich datowania. Znajdujemy więc wiele wycinków prasowych opisujących konkret-
ne wydarzenia, nawet fragmenty winiet czasopism, z których pochodzą, ale już daty, nume-
ru czasopisma i innych identyfikatorów brakuje. Znacznie lepiej ma się sprawa z kwerendą po
czasopismach lokalnych, których prawie kompletne roczniki przechowuje Biblioteka Publiczna
Miasta Gniezna, tylko, że niektóre notki prasowe są tak kuriozalne jak np. ta z czerwca 1961 r.:
„W Gnieźnieńskim Domu Kultury zorganizowana jest przez Towarzystwo Fotografiki Polskiej
wystawa, która cieszy się powodzeniem”
3
. Zauważam też niestaranność części dziennikarzy,
którzy popełniają w relacjach wiele błędów rzeczowych, a więc i to źródło należy traktować
z dużą rezerwą. Redagując niniejsze opracowanie, często sięgałem po
Encyklopedię Gniezna
i Ziemi Gnieźnieńskiej,
w której też niestety brakuje wielu haseł dot. fotografii, a te które są, trak-
tują temat mało rzetelnie. Korzystałem także z pamiątek gromadzonych przez poszczególnych
uczestników opisywanych wydarzeń.
1
Jako przykład niech posłuży historia „Kroniki ZDK Polania”, którą osobiście prowadziłem, kierując
tą placówką w latach 1986-1991. W momencie likwidacji ZDK, w najlepszej wierze przekazałem „Kronikę” do
zakładowego archiwum. Kiedy jednak całe WZO „Polania” upadły, to do Archiwum Państwowego w Poznaniu
zostały przekazane tylko „ważne” dokumenty, a wszystkie „mniej ważne” wrzucono na stojącą obok przyczepę ze
śmieciami.
2
W materiałach źródłowych występuje bardzo duża różnorodność w pisowni nazwy Klubu; w
niniejszym opracowaniu korzystam z formy jaka występuje w dokumentach założycielskich Foto-Klubu Format.
3
(chl), w
kilku zdaniach..., „Ziemia Gnieźnieńska”, 1961, nr 3, s. 2.
6
Szczególną rolę w tym obszarze odegrał Janusz Nowacki, który prywatnie jest chodzącą
encyklopedią wiedzy historycznej, a przy tym w prowadzonym przez siebie w CK Zamek Wiel-
kopolskim Archiwum Fotografii, zgromadził wiele dokumentów życia społecznego stanowią-
cych ważne źródło informacji. Dziękuję synowi ostatniego prezesa „pierwszego gnieźnieńskiego
Foto-Klubu” – Leszkowi Kubackiemu – za udostępnienie bardzo ważnych materiałów z archi-
wum ojca. Szczególne podziękowania składam Maciejowi Szymanowiczowi, który przygotowu-
jąc pracę habilitacyjną, poświęconą historii polskiej fotografii w powojennym dziesięcioleciu,
udostępnił mi archiwalia dotyczące Gniezna. Dziękuję wszystkim fotografom, dziennikarzom
i animatorom, którzy do niniejszej publikacji wnieśli cząstkę swojej wiedzy. Dziękuję Elżbie-
cie Kowalskiej z Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie za możliwość korzystania
z jej opracowań. I jeszcze jedno: pracy zredagowanej przez osobę nie posiadającą kompetencji
i warsztatu historyka, nie można traktować jako pracy historycznej. Opracowanie to jest więc
jedynie zestawieniem faktów, zbiorem dokumentów, wyborem fotografii i jako takie może co
najwyżej stanowić istotne źródło informacji dla potencjalnych przyszłych badaczy.
Podstawową trudnością w opisywaniu historii ludzi żyjących jest zderzenie opartych
o dokumenty ustaleń badacza z pamięcią uczestników opisywanych wydarzeń, z których każdy
inaczej widzi swoją w niej rolę. Jeżeli jeszcze dodamy, że również dokumenty źródłowe mogą
podlegać manipulacji zarówno na etapie ich tworzenia, selektywnego przechowywania czy póź-
niejszego interpretowania, to mamy całą skalę trudności, z którą styka się osoba chcąca odtwo-
rzyć rzeczywisty bieg dziejów. Uczestnicy opisywanych wydarzeń muszą się zgodzić, że coraz
częściej ich życie podlegać będzie ocenom niezależnym od ich woli, ocenom nie uwzględnia-
jącym intencji, możliwości czy kontekstu społeczno-politycznego. Jestem w grupie tych osób,
więc zapewne nie uniknąłem subiektywnego podejścia do dokonywanego wyboru zdjęć, cyta-
tów itp., mimo że starałem się unikać jakichkolwiek osobistych odniesień.
Zdaję sobie sprawę z wielu braków i niedoskonałości tego opracowania. Nie do wszyst-
kich dokumentów dotarłem, nie wszystkie wydarzenia odnotowałem, nie o wszystkich waż-
nych dla środowiska osobach napisałem, nie o wszystkich dość wyczerpująco. W niektórych
miejscach pozostały znaki zapytania. Dlatego chciałbym, aby publikacja ta była traktowana
jako szkic wymagający dalszego dopracowywania. Mam nadzieję, że uważny czytelnik po wy-
chwyceniu istotnego braku nie poprzestanie na konstatacji, że praca jest nierzetelna, lecz włą-
czy się w proces jej poprawiania i uzupełniania. Oddaję do dyspozycji mój adres e-mailowy:
foto@wbp.poznan.pl, na który można przysyłać istotne z punktu widzenia prawdy historycznej
informacje. Nie wykluczam możliwości, a może nawet konieczności, przygotowania w prze-
ciągu dwóch-trzech lat, drugiego wydania, uzupełnionego i poprawionego wysiłkiem całego
gnieźnieńskiego, fotograficznego środowiska.
Opracowanie zostało podzielone na rozdziały, obejmujące poszczególne okresy. Podział
ten jest czysto umowny, bowiem wielokrotnie zamknięcie danego tematu wymagało wykrocze-
nia poza wcześniej określony zakres czasowy. Narracja prowadzona jest przede wszystkim za
pomocą cytatów z dostepnych publikacji prasowych i innych opracowań, dlatego aby czytelnik
się nie pogubił, co jest tekstem od autorskim, a co cytatem, wprowadziłem rożne kolory druku.
Częścią narracji są również reprodukowane dokumenty i zdjęcia – uważny czytelnik powinien
więc i na te elementy zwrócić uwagę, zwłaszcza, że programowo unikam komentarzy i własnych
ocen dot. prezentowanego materiału. Dla większej przejrzystości i zwartości tekstu często ko-
rzystam ze skrótów, których pełen wykaz umieszczony jest na początku publikacji. Podobnie
w przypadku wymieniania osób używam przy nazwisku pierwszą literę imienia, a pełna identy-
fikacja osoby jest możliwa dzięki zamieszczonemu na końcu opracowania indeksowi nazwisk.
Władysław Nielipiński
7

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin