Budzynski Wieslaw - Milosc i smierc Krzysztofa Kamila (biografia K.K. Baczynskiego)(1).pdf

(1060 KB) Pobierz

WIESŁAW BUDZYŃSKI _

MIŁOŚĆ I

ŚMIERĆ

KRZYSZTOFA

KAMILA

biografia

K. K. Baczyńskiego

Krzysztof Kamil Baczyński, człowiek

i poeta wielkiej wyobraźni,

Ŝarliwy

wyznawca i głosiciel trudnej miłości

ojczyzny, pełen niepokojów i mrocznych

przeczuć, którym dawał wyraz w swych

strofach, nie był lekkomyślnym chłopcem,

ale człowiekiem nad wiek dojrzałym

świadomym

miejsca, w którym postawiła

nas historia (...). Wśród

Ŝyczliwych

ludzi, patronujących jego pisarstwu, byli

i tacy, którzy w obawie o jego

Ŝycie

próbowali odwieść go od walki. Nie

usłuchał ich rad i ostrzeŜeń, nie mógł ich

przecieŜ usłuchać. Wiarygodność swego

poetyckiego przesłania musiał i chciał

potwierdzić całym sobą, swym własnym

losem. (...) Jego natchniona twórczość

dowodzi, iŜ musiał być

świadom, Ŝe

stawia

wszystko na jedną kartę - kartę praw

ludzkich, kartę naszych praw do

wolności...

(Jerzy Ficowski)

WIESŁAW

BUDZYŃSKI _

MIŁOŚĆ I

ŚMIERĆ

KRZYSZTOFA

KAMILA

WIESŁAW

BUDZYŃSKI.

MIŁOŚĆ I

ŚMIERĆ

KRZYSZTOFA

KAMILA

biografia

K. K. Baczyńskiego

Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie

ŚWIAT

KSIĄśKI

Projekt okładki i stron tytułowych

Maciej Sadowski

Redakcja techniczna

Mirosława Kostrzyńska

Redaktor prowadzący

Ewa Niepokólczycka

Korekta

Teresa Steinhagen

Jolanta Spodar

GraŜyna Henel

Wydanie IV

uzupełnione

Warszawa 1999

Bertelsmann Media Sp. z o.o.

Klub

Świat

KsiąŜki

Warszawa 1999

ISBN 83-7227-255-7

Nr 2264

Rodzicom

. '

CENTRUM WARSZAWY (plan z połowy lat trzydziestych). WaŜniejsze adresy występu-

jące w ksiąŜce: 1. Bagatela 10; 2. Kościół Zbawiciela; 3. Wspólna 75; 4. Gimnazjum i Li-

ceum im. Stefana Batorego; 5. Holówki 3 (Wczasowa); 6. Kościół

Świętej

Trójcy na Solcu;

Śniegockiej

10; 8. Ratusz i paląc Blanka.

__jj

1. WSTĘP.

MOJA PRZYGODA Z BACZYŃSKIM

śyjemy

na cmentarzu. Miasto, które w czasie wojny straciło

milion mieszkańców, jest naszym domem. Tragiczne doświadcze-

nie pokolenia Baczyńskiego nie kończy się w 1945 roku i nie koń-

czy się na tym sprawa Baczyńskiego. Spisane przeze mnie powo-

jenne losy kolegów poety stały się powodem, dla którego w PRL

oficjalnie nawet nie starałem się wydać tej ksiąŜki. Miałem zre-

sztą przedsmak cenzury, publikując w prasie efekty moich ustaleń.

Na przykład z artykułu „Ekshumacja" („Tygodnik Powszechny"

- 33/1983) cenzura usunęła dwie jakŜe charakterystyczne kwe-

stie. Pierwsza dotyczyła wypowiedzi odnoszącej się do pochówku

na Powązkach szczątków wydobytych z powstańczych mogił:

„W końcu, jak juŜ mieliśmy działki «Zośki» i «Parasola», i by-

ły równieŜ działki «Miotły», «Zywiciela», «Baszty» - zorientowa-

no się,

Ŝe

«za mało» jest poległych AL-owców. I zaraz ktoś wpadł

na pomysł,

Ŝeby

chować dzielnicami. Nie chcieliśmy się zgodzić

i sztuczka się nie udała.

Pamiętam,

Ŝe

z szopy cmentarnej, gdzie było kilka trumien,

skradziono zwłoki mego brata ciotecznego, przygotowane do cho-

wania. Chcieli grzebać jako AL-owca. Ale grabarze mnie juŜ znali

i zwłoki zaznaczyli. Więc odebrałam..." (z relacji Haliny Karwickiej).

Inny ocenzurowany fragment wiązał się z uroczystościami po-

grzebowymi 14 stycznia 1947 roku w kościele ojców Kapucynów

przy ulicy Miodowej:

„ZbliŜały się wybory do Sejmu (19 stycznia) i juŜ sam pogrzeb

poety zagraŜał «bezpieczeństwu publicznemu». Upłynąć miał ja-

1. Krzysztof Kamil Baczyński z matką i Basią, 1942

Miłość i

śmierć

Krzysztofa Kamila

kiś czas, zanim kondukt wyruszy! na Powązki. Nie wiadomo z ja-

kiej przyczyny szczątki przez ten cały czas leŜały na terenie przy-

kościelnym pod płotem!"

Teraz, gdy moŜemy mówić pełnym głosem i nie ma lęku

przed cenzurą, martwi jedynie to,

Ŝe

tylu

świadków

odeszło, pew-

nych spraw nie uda się juŜ wyświetlić, a niektóre relacje udało się

wydrzeć mrokom niepamięci niemal w ostatnim momencie.

W 1979 roku, w sierpniu, w „Hybrydach" miał miejsce wie-

czór poświęcony poezji Baczyńskiego. A była tam grupa osób,

które znały poetę osobiście. Moją uwagę zwrócił męŜczyzna pięć-

dziesięcioparoletni.

...Przedstawiłem się, powiedziałem,

Ŝe

chciałbym o nim coś

napisać, mówiłem o swoich zainteresowaniach, by usprawiedliwić

śmiałość,

ba! - moŜe zuchwalstwo. Tyle juŜ przecieŜ napisano!

CzegóŜ chce młody jak ja człowiek, urodzony po wojnie i nie zna-

jący zapachu prochu. Z pokorą nowicjusza przekraczającego ta-

jemne furty klasztorne pytałem o niezbadane

ślady,

o ludzi, którzy

dotąd milczą. I usłyszałem,

Ŝe

takich spraw jest sporo...

MęŜczyzna ów - a był nim Juliusz Bogdan Deczkowski, do-

wódca Baczyńskiego z „Zośki" - przyjął mnie niezwykle serdecz-

nie i wkrótce stał się moim Przewodnikiem po rejonach wielkiej

legendy. Jemu teŜ zawdzięczam,

Ŝe

nie zraziły mnie trudności, po-

tknięcia i pułapki czyhające na „wchodzącego w temat".

Tak zaczęła się wielka przygoda. Teraz, gdy lata minęły,

wiem, ile jej zawdzięczam i jak zawaŜyła na dalszym moim

Ŝyciu.

Znaczna część wędrówek po

śladach

K.K.B. przypadła na lata

stanu wojennego i pamiętam, jak z panem Deczkowskim chodzi-

liśmy w rejony silnie strzeŜone, bo akurat przy willi generała Ja-

ruzelskiego wypadał jeden z interesujących nas adresów.

W atmosferze stanu wojennego rozmawialiśmy o stalinowskich

obozach w Polsce; słuchałem o więzieniu we Wronkach, którego

mury widziały cierpienie nie pierwszego juŜ pokolenia Polaków;

gdzie więziono akowców, towarzyszy broni Baczyńskiego, i gdzie

od 13 grudnia był obóz internowanych działaczy „Solidarności".

Wiesław Budzyński

Na pototalitarnym klepisku biograf staje się detektywem; nie

tylko „opisywaczem" cudzego

Ŝycia,

ale geologiem grzebiącym

w popiołach i w ludzkiej pamięci...

Ogrom materiału, nowe fakty, sprzeczne i wykluczające się

pogłoski - to wszystko pchało mnie do dalszych poszukiwań. Re-

lacje spisywałem, jako się rzekło, począwszy od 1979 roku i nie-

które publikowałem w prasie „na gorąco", m.in. w tygodniku „Li-

teratura", następnie w „Tygodniku Powszechnym" i w „śyciu

Warszawy"; początkowo bez zamiaru nadania temu formy ksiąŜ-

kowej (nawet nie myślałem o pisaniu ksiąŜki!).

Te wydobyte z milczenia wiadomości układają się w ciąg,

który pozwala na tyle precyzyjne, na ile to moŜliwe, odtworzenie

wypadków z

Ŝycia

poety i jego najbliŜszych. Nie jest to jednakŜe

dosłowny zapis tego, co mówili moi rozmówcy, a styl, mimo nar-

racji w pierwszej osobie, jest w zasadzie mój. Starałem się przede

wszystkim zachować oryginalny język, niepowtarzalne słownic-

two, charakterystyczne dla tamtego pokolenia.

Niektóre informacje, jako nie wytrzymujące próby, zostały

wyeliminowane bądź skorygowane w kolejnych etapach pracy; in-

ne - czekają na uwiarygodnienie czy uzupełnienie i dlatego nie

weszły do ksiąŜki. Jeszcze inne rozrosły się i stały podstawą osob-

nych rozdziałów - opowieści, które znajdzie Czytelnik w mojej

ksiąŜce o Baczyńskim pt. „Testament Krzysztofa Kamila" (wyda-

nie pierwsze 1998).

W pewnych przypadkach, na przykład, gdy chodzi o okolicz-

ności

śmierci

poety, podaję takŜe sprzeczne tropy i poboczne wąt-

ki, jako miarę przebytej drogi i wielości pułapek czyhających na

badacza.

Uczył mnie przed laty mój mistrz i nauczyciel - Krzysztof Ką-

kolewski - nie bagatelizować

Ŝadnej

informacji, sprawdzać i wery-

fikować, i tej zasadzie starałem się być wierny. KaŜdy szczegół,

nawet błahy, moŜe okazać się waŜny, wyzwolić lawinę. Pozwala

ziarnko do ziarnka ułoŜyć gmach, który rozsypała wojna, a reszty

dokonały, miaŜdŜące wszystko na proch, krwawe totalitaryzmy

i zwykła głupota...

2. Bagatela 10. Dom, w którym urodził się poeta. Stan z roku 1983

Wiesław Budzyński

Będzie to więc opowieść o losach K.K.B. i jego kolegów, wpi-

sana w otoczenie, w którym mieszkał, szkołę, do której chodził,

w dzieje Polski Niepodległej, wojnę i w to, co w końcu przyszło

czerwona chmury ze wschodu i trwało do dni naszych, a zwało się

socjalizmem.

Zamiarem moim było uchwycenie wspomnień ludzi, którzy

z takich czy innych względów (przede wszystkim politycznych)

0 Baczyńskim wcześniej nie mówili, choć się z nim stykali, przyjaź-

nili i walczyli w jednym szeregu. W efekcie tego przymusowego

milczenia mamy nad miarę i do nieprzyzwoitości rozdęty wizeru-

nek poety z wczesnego okresu twórczości, młodego lewicowca,

1 związany z ty"1- takŜe naciągnięty, portret Baczyńskiego-ateisty,

rozdmuchiwany z upodobaniem przez antyklerykałów ze

śp.

tygo-

dnika Argumenty". A na zasadzie kontry - straszy równie kośla-

wy obraz poety narodowca (Polak-katolik), stawiany w niektórych

publikacjach w jednym rządzie z twórcami „Sztuki i Narodu", choć

znamy przecieŜ dwuznaczny stosunek poetów tej grupy do Krzy-

sztofa i dystans, z jakim poeta traktował narodowców.

Te półprawdziwe - a więc nieprawdziwe! - zakłamane maski

miały się dobrze lata całe, aŜ przyszedł wreszcie dzień, który

nadejść musiał. ?• OtóŜ moŜemy i musimy sobie dziś jasno powie-

dzieć: Baczyński w dojrzałym okresie swej twórczości był p o-

n a d podziałami (nie w jakimś centrum, na lewo czy obok); wy-

brał walkę o niepodległość kraju, ale i nie był - w wąskim tego sło-

wa znaczeniu - patriotą polskim; był - rzec moŜna -jak Piłsudski

patriotą Rzeczypospolitej i jak on, kiedy nastał czas

walki o niepodległość, wysiadł z „czerwonego tramwaju" i poszedł

w pole, a w jego poezji brzmi echo Legionów.

Teeo dnia, kiedy Krzysztof Baczyński napisał słowa o osaczo-

nym przez wrogów

Ŝołnierzu

AK, który ostatnią kulę zostawił dla

siebie, tego właśnie 26 marca 1943 roku jego dawni szkolni kole-

dzy dokonali

śmiałego

ataku pod Arsenałem. W tym widzę prze-

łom, przewartościowanie dotychczasowej „biernej" postawy poe-

ty wobec okupacyjnej rzeczywistości - wybór, co zamknie się

w słowach: dlaczego inni mają walczyć, a ja mam stać z boku.

Miłość i

śmierć

Krzysztofa Kamila

Nie trzeba być historykiem, by zrozumieć sens

śmierci

Ba-

czyńskiego... To,

Ŝe

wielki poeta ginie za wolność Ojczyzny, jest

tragedią, ale faktem, nie

Ŝadnym

„mitem, kombatanctwem czy

martyrologią", jak chce krytyk Stanisław Stabro. Ciągle wypomi-

nano Baczyńskiemu,

Ŝe

poszedł walczyć. Stabro posuwa się jesz-

cze dalej i w zakończeniu swej ksiąŜki „Chwila bez imienia" (wyd.

I 1992) imputuje wręcz zaślepienie młodym

Ŝołnierzom

„Zośki"

i „Parasola", towarzyszom broni Baczyńskiego.

Zaślepieniem tym miała być walka o wolną Polskę!?

Zginął w wieku 23 lat na zawsze pozostając „młodym Baczyń-

skim". Trudno nawet wyobrazić sobie Baczyńskiego — starca.

W potocznym odbiorze stał się symbolem, wizerunkiem poety-

-Ŝołnierza, legendą, która otacza bohaterów, ludzi wielkich.

W efekcie tego zatarł się nieco Baczyński ze swoimi powszednimi

wyborami, a niektórych jego wierszy nie sposób odczytać, nie wie-

dząc w jakich okolicznościach powstały i czego dotyczą, na przy-

kład wiersz „Z lasu". W tym sensie Baczyński jest nie do końca

znany... Trzeba tu jeszcze powiedzieć,

Ŝe

analiza poezji nie wcho-

dzi w zakres niniejszego opracowania (chociaŜ to poezja uczyniła

Go wielkim!), a odwołanie do poezji występuje o tyle, o ile ma

bezpośredni związek z opisywanymi wydarzeniami.

Gdyby przeŜył - u kresu wieku miałby prawie 80 lat. Czy je-

go losy byłyby zbliŜone do losów Borowskiego, RóŜewicza czy Mi-

łosza - zastanawia się krytyk i odpowiada: „MoŜe zgodnie z talen-

tami i zamiłowaniami byłby redaktorem w wydawnictwie lub cza-

Plik z chomika:

Rowiny7

Inne pliki z tego folderu:

Korejwo Marian - Moje ścieżki partyzanckie(1).pdf (69184 KB)
Kochańczyk Jan - Grzechy Templariuszy(1).pdf (1337 KB)
Konieczny Bronisław - Mój wrzesień 1939.PDF (39911 KB)
Gruszecka Aniela - Owe lata - Powieść historyczna o kronice Galla Anonima - TOM 1-2(1).rtf (3017 KB)
Dored Elisabeth - Kochałam Tyberiusza.pdf (2193 KB)

Budzynski Wieslaw - Milosc i smierc Krzysztofa Kamila (biografia K.K. Baczynskiego)(1).pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: