Gogacz Mieczysław, Filozoficzne aspekty mistyki.pdf

(1164 KB) Pobierz
MIECZYSŁAW GOGACZ
FILOZOFICZNE ASPEKTY MISTYKI
MATERIAŁY DO FILOZOFII MISTYKI
Akademia Teologii Katolickiej
Warszawa 1985
© Mieczysław Gogacz
SPIS TREŚCI
Rozdział I. FILOZOFICZNA iNTERPRETACJA DOŚWIADCZENIA MISTYCZNEGO..................................7
1.1. Uwagi uzasadniające temat .......................................................................................................................7
1.2.
Źródła
wiedzy o doświadczeniu mistycznym............................................................................................8
1.3. Cechy rozpoznawcze doświadczenia mistycznego..................................................................................10
1.4. Terminologia związana z doświadczeniem mistycznym w ujęciu mistyki katolickiej............................12
1.5. Krótki opis doświadczenia mistycznego w tekstach Teresy Wielkiej i Jana od Krzyża..........................13
1.6. Komentarz filozoficzny...........................................................................................................................13
1.7. Komentarz teologiczny............................................................................................................................14
1.8. Wnioski ...................................................................................................................................................15
Rozdział II. DOŚWIADCZENIE MISTYCZNE NA TLE KONCEPCJI BOGA i KONCEPCJI CZŁOWIEKA17
2.1. Doświadczenie mistyczne jako relacja ....................................................................................................17
2.2. Wyjaśnianie relacji mistycznej z pozycji koncepcji Boga.......................................................................22
2.3. Wyjaśnianie relacji mistycznej z pozycji koncepcji człowieka...............................................................26
2.4. Podsumowanie ........................................................................................................................................29
Rozdział III. MISTYKA A POZNANIE BOGA ..................................................................................................31
Rozdział IV. ROLA MISTYKI W TEOLOGII.....................................................................................................44
4.1. Sproblematyzowanie treści tematu w celu odkrycia kierunku poszukiwania rozwiązań ........................44
4.1.1. Określenie mistyki w tekstach ks. Granata ....................................................................................45
4.1.2. Określenie mistyki w tekstach Garrigou-Lagrange’a ....................................................................48
4.2. Próba rozwiązywania trudności i poszukiwania odpowiedzi ..................................................................50
4.2.1. Sposób badania doświadczenia mistycznego, oraz różnicy między tym doświadczeniem a religią
..........................................................................................................................................................50
4.2.2. Mistyka a kontemplacja.................................................................................................................56
4.2.3. Teologia i wiara, współobecność i zbawienie................................................................................58
4.3. Mistyka a teologia (zakończenie) ............................................................................................................61
Rozdział V. KONTEMPLACJA CZY DZIAŁANIE............................................................................................63
5.1. Językowy, historyczny, filozoficzny, teologiczny (materiał wyjściowy problemu kontemplacji i
działania) .................................................................................................................................................63
5.1.1. Zależność znaczenia terminów od rozstrzygnięć (filozoficznych materiał językowy)..................63
5.1.2. Pogląd
św.
Tomasza z Akwinu na
życie
kontemplacyjne i
życie
czynne (materiał historyczny) .65
5.1.3. Metafizyka człowieka podstawą zrozumienia kontemplacji i działania (materiał filozoficzny) ...68
5.1.4. Chrystus drogą zrozumienia kontemplacji i działania.(Materiał teologiczny)...............................72
5.2. W kierunku jedności kontemplacji i działania.........................................................................................74
5.2.1. Zmiana perspektywy wyjaśnień.....................................................................................................74
5.2.2. Czym jest kontemplacja.................................................................................................................75
5.2.2.1. Kontemplacja ujęta filozoficznie .........................................................................................75
a. Relacje poznania i decyzji...................................................................................................76
b. Relacje osobowe..................................................................................................................79
c. Różnica między kontemplacją, poznaniem mistycznym i wiedzą uszczęśliwiającą ...........82
5.2.2.2. Kontemplacja ujęta teologicznie..........................................................................................84
a. Pogląd R. Garrigou-Lagrange’a. .........................................................................................84
2
b. Pogląd A.
Żychlińskiego
.....................................................................................................84
c. Dokumenty Soboru Watykańskiego II ................................................................................85
d. Kontemplacja i
życie
religijne.............................................................................................86
e. Kontemplacja i zbawienie ...................................................................................................87
5.2.3. Czym jest działanie........................................................................................................................88
5.2.3.1. Metanoia ..............................................................................................................................88
5.2.3.2. Humanizm............................................................................................................................89
5.2.3.3. Związki między metanoią i humanizmem ...........................................................................89
5.3. Heroizm warunkiem jedności kontemplacji i działania (zakończenie) ...................................................90
Rozdział VI. PROBLEMY DZIŚ DYSKUTOWANE..........................................................................................94
6.1. Zainteresowanie mistyką wyrazem zainteresowania Bogiem .................................................................94
6.2. Doświadczenie mistyczne radosnym przeżyciem obecności Boga, który sam przychodzi.....................99
6.3. Poświadczenie religijne a doświadczenie mistyczne.............................................................................103
Rozdział VII. DOKTRYNA MISTYCZNA
ŚW.
TOMASZA I JEJ ZNACZENIE DLA
ŻYCIA
CHRZEŚCIJAŃSKIEGO.............................................................................................................................106
7.1. Dwie wersje doktryny mistycznej
św.
Tomasza....................................................................................106
7.2. Wyjaśnienie filozoficzne tych dwu wersji.............................................................................................107
7.3. Prawidłowe zastosowanie doktryny mistycznej
św.
Tomasza w
życiu
religijnym człowieka ..............110
7.3.1 Aspekt przeżyciowy i porządek ascetyczny .................................................................................112
7.3.1.1. Ciemna noc miłości w postaci rozpaczy ............................................................................112
7.3.1.2. Ciemna noc miłości w postaci ateizmu..............................................................................113
7.3.2. Aspekt strukturalny i porządek religijny......................................................................................117
7.4. Rola Chrystusa w doktrynie mistycznej
św.
Tomasza i w
życiu
chrześcijańskim ................................120
Rozdział VIII. ASCETYCZNE PROPOZYCJE PRZEZWYCIĘŻENIA CIEMNEJ NOCY MIŁOŚCI............122
8.1. Ciemna noc miłości i oczyszczenie bierne ............................................................................................122
8.2. Przejawy rozwoju
życia
religijnego ......................................................................................................126
8.2.1. Pierwsze nawrócenia (droga oczyszczenia).................................................................................126
8.2.2. Drugie nawrócenie (droga oświecenia) .......................................................................................127
8.2.3. Trzecie nawrócenie (droga zjednoczenia). ..................................................................................131
8.3. Zagrożenia wywołane naszą interwencją w powodowane przez Boga oczyszczenie ...........................132
8.3.1. Wydobywanie z zagrożeń w pierwszym nawróceniu (w drodze oczyszczenia)..........................134
8.3.2. Wydobywanie z zagrożeń w drugim nawróceniu (w drodze oświecenia) ...................................139
8.3.3. Wydobywanie z zagrożeń w trzecim nawrócenia (w drodze zjednoczenia)................................143
Rozdział IX. DROGA
ŚWIECKICH
DO
ŚWIĘTOŚCI
.....................................................................................145
9.1. Próba określenia
świętości
....................................................................................................................145
9.2.
Świeccy
w Kościele...............................................................................................................................148
9.3. Droga
świeckich
do Boga ze względu na posługi duchowe..................................................................149
9.4. Droga
świeckich
do Boga ze względu na właściwe tej drodze
środki
ascetyczne ................................152
9.4.1. Kapłaństwo wspólne....................................................................................................................154
9.4.2. Obdarowywanie dobrocią i przyjaźnią ........................................................................................155
9.4.3. Stałe wychowywanie miłości ......................................................................................................156
9.4.4. Nieustanna modlitwa ...................................................................................................................157
9.5. Zakończenie ..........................................................................................................................................158
3
Rozdział X. APOFATYKA JAKO SPOSÓB OPISU DOŚWIADCZENIA MISTYCZNEGO W TEKSTACH
ŚW.
BONAWENTURY (rozdział dodatkowy)............................................................................................159
10.1. Aktualność, cel i zagadnienia wyjściowe tematu ................................................................................159
10.1.1. Aktualność problemu doświadczenia mistycznego ...................................................................159
10.1.2. Cel rozdziału..............................................................................................................................160
10.1.3. Zespół zagadnień wyjściowych zawierających problem doświadczenia mistycznego..............161
10.2. Poszukiwanie w tekstach
św.
Bonawentury opisu doświadczenia mistycznego .................................163
10.2.1. Droga człowieka do Boga..........................................................................................................163
10.2.2. Teoria kontemplacji...................................................................................................................166
10.2.3. Teoria ekstazy............................................................................................................................169
10.3. Poznanie
per raptum
jako doświadczenie mistyczne ..........................................................................172
10.3.1. Cechy rozpoznawcze doświadczenia mistycznego....................................................................172
10.3.2. Opis poznania per raptum w tekstach
św.
Bonawentury ...........................................................173
10.3.3. Uwagi do komentujących poznanie per raptum ujęć E. Longpre ..............................................174
10.3.4. Cechy mistycznego poznania per raptum ..................................................................................176
10.4. Apofatyczna budowa opisu doświadczenia Boga
per raptum.............................................................177
10.4.1. Cechy apofatyczne opisu ...........................................................................................................177
10.4.2. Apofatycznie ujęty w tekstach
św.
Bonawentury proces religijnego rozwoju ludzi..................179
10.4.3. Apofatyczne momenty opisu doświadczenia mistycznego per raptum .....................................180
10.5. Zakończenie ........................................................................................................................................181
LITERATURA CYTOWANA ...........................................................................................................................183
PRACE AUTORA NA TEMATY MISTYKI LUB W TYCH PRACACH ROZDZIAŁY O MISTYCE ........185
PRZYPISY..........................................................................................................................................................186
4
WSTĘP
Obserwowane dziś, głównie wśród młodzieży, wciąż jeszcze szerokie zainteresowanie
mistyką bardziej niż teologią i filozofią skłania także teologów i filozofów do uważniejszego
podejmowania tematu mistyki.
Uważa się na ogół,
że
jest to temat przede wszystkim teologiczny. Okazuje się jednak,
że
ma on wiele aspektów filozoficznych najpierw w sensie filozofii chrześcijańskiej, przez
którą rozumiem opisanie bytowej struktury tego, co objawione. Jest więc filozofia
chrześcijańska zastosowaniem analizy identyfikującej byty w odniesieniu do rzeczywistości,
która nie stanowi wprost przedmiotu filozofii, gdyż nie poddaje się poznaniu zmysłowo-
umysłowemu. Okazuje się ponadto,
że
mistyka zawiera także przedmioty badań właściwe
filozofii. Takim najpoważniejszym przedmiotem filozoficznym w mistyce są relacje.
Ponieważ doświadczenie mistyczne jest relacją poznawczą, zachodzącą między człowiekiem i
Bogiem, filozof identyfikujący człowieka jako byt i Boga jako byt, ma podstawy do
zastanowienia się nad tym doświadczeniem jako właściwym przedmiotem swych badań.
Doświadczenie mistyczne stanowi w tej książce główny temat rozważań. Jest ono
ukazywane jako relacja, różna od
życia
religijnego, objawień i ascezy. Jako relacja jest
zarazem filozoficznie identyfikowana poprzez podmiot i kres, którymi dla doświadczenia
mistycznego są człowiek i Bóg. Omawiane są też granice między teologicznym i
filozoficznym ujęciem tego doświadczenia. Ponieważ należy ono, jako poznanie, do działań
wspierających w trwaniu
życie
religijne, stało się potrzebne omówienie tych dziedzin
życia
religijnego, które noszą nazwę kontemplacji, ascezy, oczyszczenia biernego i czynnego,
przejawiających się w przeżyciach ludzi jako ciemna noc miłości. Doprowadziło to z kolei do
tematu
świętości.
Doświadczenie mistyczne i związane z nim inne relacje, stany i działania człowieka, są
w książce identyfikowane przy pomocy ujęć
św.
Tomasza z Akwinu. Jego rozumienie bytu
zarówno jako podmiotu relacji, jak i relacji podmiotowanych, rozumienie osoby, układu
przyczyn wewnętrznych i zewnętrznych, istnienia i istoty, człowieka i Boga, wyznacza
proponowane w książce rozwiązania. Są one ukazywaniem mistyki wciąż jako relacji
człowieka do Boga osobowego. I są w sumie ukazywaniem w tym temacie heurystycznych
walorów tomizmu, zarówno jak i roli metafizycznych identyfikacji w zakresie pytania o to,
że
coś jest i czym jest,
że
zachodzi i czym jest doświadczenie mistyczne.
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin