1944_Siedmiogród.pdf

(39597 KB) Pobierz
HISTORYCZNE
BITWY
LewoskrzydJowa 7. dywizja za-
pasowa szybko ztarnata stebiu-
tki opor kompanii batalionu tery-
torialnego
n
ciuj" i batalionu mar-
szowego 83. putku piechoty 20,
rumunskiej dywizji szkolnej,
O godzinie 13.00 zajeta miasto
Torda wraz z czynnymi mosta-
mi. Walczaca zas w centrum
ugrupowania 9. dywizja zapa-
sowa szybko parta naprzod,
osia^gajac rzek§ Aranyos i prze-
chwytuja^c nieuszkodzone mos-
ty. Obie dywizje pierwszego
dnia posun^ty si§ naprzod
20-25 kilometrow. Rownie szy-
bko posuwala si^ 2. dywizja
pancerna wsparta przez nie-
miecki 1179. dywizjon dziat
pancernych. Dywizja ta ,,rozgo-
nita" rumuhski 7. pulk strzelcow
granicznych. Rumuhska 20. dy-
wizja szkolna zostate rozbita,
do niewoli dostat si? rowniez jej
dowodca, gen. Valentianu, kto-
ry nie wierza^c w rozpocze.cie
natarcia przez W^grow, nie za-
alarmowat wiekszosci podleg-
tych sobie pododdziatow.
ISBN 83-11-10054-3
http://ksiegarnia.bellona.pl/
HISTORYCZNE
MARGIN SOWA
BITWY
SIEDMIOGROD1944
Dom Wydawniczy Bellona
Warszawa
WST^P
Siedmiogrod, Erdely (we.g.), Ardeal (rum.), Siebenbtirgen
(niem.) to kraina geograficzna leza,ca w sercu dzisiejszej
Rumunii, nierozerwalnie jednak zwia^zana z We.grami,
ktorzy opanowali ja, juz w IX wieku w swoim pochodzie
do Kotliny Karpackiej i ktorzy zakladali tu swe pierwsze
obozy, a pozniej miasta. Gdy po kle,sce pod Mohaczem
w 1526 roku paristwo we.gierskie upadlo, Siedmiogrod stat
sie. samodzielnym ksie.stwem, pozniej zaleznym od Turcji.
Po
kle.sce Turcji zostal wlaczony jako prowincja do
monarchii Habsburgow. Podczas walk Wiosny Ludow
w latach 1848-1849 przyla_czyl si? do W^gier. W wyniku
ugody we,giersko-austriackiej zostat wcielony do Krolestwa
W^gier. W 1920 roku, po upadku Austro-W^gier w I wojnie
swiatowej, zaje,la go Rumunia. Traktat w Trianon, ktory
dokonal podzialu Austro-WQgier, przyznal Siedmiogrod
Rumunii. Lata II wojny swiatowej podzielily go na cze_sc
polnocna, — wegierska. i poludniowii — rumunska,. Po
wojnie w calosci znalazl si? w granicach Rumunii.
Siedmiogrod ,,od zawsze" byt tyglem narodow. Osiedlali
si? tu W?grzy, Rumuni, Niemcy i Zydzi kuszeni specjal-
nymi prawami i przywilejami ba.dz przenoszeni nakazami
krolewskimi lub cesarskimi. Wielokulturowe bogactwo
Siedmiogrodu, bo tak bysmy to uje.li dzisiaj, bylo jego
przeklefistwem w wiekach minionych. Wojny i pozogi,
mordy i gwalty nie nalezaly tu do rzadkosci. Dla ludnosci
Siedmiogrodu najcie.zszym okresem byta bez wa_tpienia II
wojna swiatowa. To czas holocaustu Zydow, przesladowan
zarowno We,grow, jak 1 Rumunow, ucieczki Niemcow
— potomkow banackich Szwabow i siedmiogrodzkich
Sasow do macierzystego kraju. Powojenna dyktatura ko-
munistyczna przyniosla powolna. emigracje. reszty siedmio-
grodzkich Niemcow i wynaradawianie ludnosci we,gierskiej,
a takze planowany ,,niedorozwoj" gospodarczy tej zierai.
Dzis, kiedy We.gry znalazly sie. w Unii Europejskiej,
a Rumunia stoi u jej progu, dawne animozje maja. szanse.
pojsc w zapomnienie. Kraina, ktorej gory i rzeki pozostaly
piejoie i dzikie, a ludzie serdeczni i otwarci, stoi przed
historyczna, szansa. odkrycia przez reszte. Europy.
Siedmiogrod przez lata byl tez zwia.zany z Polska..
To sta_d przybyl Stefan Batory, wielki krol i wspanialy
wodz, a wraz z nim reformy polskiego wojska. Nasza
narodowa skrzydlata jazda husarska miata swojego pro-
toplaste, w lekkiej jezdzie w^gierskiej, a troche, pozniejsza,
bo XVII-wieczna polska piechota nazywala si? po prostu
we.gierska_. W Siedmiogrodzie swe najwie.ksze zwycie_stwa
odnosil nasz general i zarazem wegierski bohater narodowy
— J6zef Bern.
Siedmiogrod 1944
to tytul troch^ zwodniczy, opisywane
bowiem przeze mnie wydarzenia maja. znacznie wie.kszy
zasi^g geograficzny. W formie skroconej musialem przed-
stawic walki w Rumunii i na przedpolu Karpat, budow?
WQgierskich umocnien w Karpatach Wschodnich. Niemalo
miejsca poswie.cilem walkom w Banacie na pograniczu
dzisiejszej Rumunii i Serbii, a zasadnicza cze.sc ksia.zki to
opis walk podczas operacji debreczynskiej Armii Czer-
wonej, przez Niemcow zwanych bitwami na puszcie. Ale
Siedmiogrod zawsze stanowi centrum uwagi, tylko ze raz
pokazuje. jego obrone., kiedy indziej atak w celu uchwycenia
jego poludniowej cze.sci, a na koncu walki, ktore umozliwity
sprawna. ewakuacj^ ludnosci.
Dla czytelnika niemalym problemem moze bye uzywane
przeze mnie nazewnictwo. Przyja.tem jednak generalna,
zasad§, ze gdzie to bylo tylko mozliwe, postugiwalem
sie. nazwami polskimi. Dotyczy to nie tylko nazw cal-
kowicie spolszczonych i powszechnie znanych, jak Dunaj,
Cisa czy Bukareszt, ale rowniez mniej znanych — Ma-
rusza, Keresz, Gory Marraaroskie, Przel^cz Werecka
czy Przelom Czerwonej Wiezy. W wielu przypadkach
stosowalem nazwy polskie, niegdys uzywane, ale z czasem
zapomniane. Generalnie dotyczy to nazw miast sied-
miogrodzkich, banackich czy zakarpackich — Koloszwar,
Wielki Waradyn, Bialogrod Julianski, Wielki Sybin,
Temeszwar, Mukaczewo czy Syhot. W kazdym takim
przypadku za pierwszym razem w przypisie podalem
nazwe dzisiejsza.. W pozostalych przypadkach staralem
si? podawac nazw? w j^zyku kraju, w ktorego granicach
dane miasto sie. znajdowalo w 1944 roku.
11
bojowej oddzialy strzelcow granicznych oraz dywizje V i VI
Korpusu. Natomiast korpusy zmobilizowane w maju (II,
VII, III i IV oraz Korpus Szybki), po tym jak Rumunia
zwi^kszyla liczebnosc swych wojsk w Siedmiogrodzie,
dostaly rozkaz gotowosci transportowej'.
We_gierski minister spraw zagranicznych Istvan Csaky
udal sie. do Berlina, aby wysondowac stanowisko Niemiec
wobec ewentualnego we.gierskiego wysta,pienia zbrojnego
wobec Rumunii. Za niemiecka. aprobate. W?gry zobowi^zy-
waly siQ zwi^kszyc dostawy zywnosci i surowcow, nawet
kosztem zaopatrzenia kraju. Odpowiedz Ribbentropa byla
jednak jednoznaczna — zadnej wojny, w przeciwnym razie
rza_d WQgierski zostanie sam ze wszystkimi konsekwencjami
rozpocz^tego konfliktu. W owym czasie dla Niemiec sprawa,
najwyzszej wagi bylo zachowanie status quo i spokoj
w Europie Poludniowo-Wschodniej
2
.
Hitler obawial si? jednak, ze w WQgierskirn rz^dzie
zwyciQzy opcja wojenna, i aby zazegnac wielce niepo-
koj^ca. sytuacje., zaprosil premiera Pala Telekiego do
Monachium. W spotkaniu 10 lipca uczestniczyl rowniez
wloski minister spraw zagranicznych, hrabia Galeazzo
Ciano. Hitler staral sie, wybic We.grom z glowy roz-
wi^zania silowe. Argumentowal, ze nawet jezeli ich
za.dania sa. uzasadnione, to nie nadeszla odpowiednia
chwila, aby problem rozwia.zac. Grozil, ze w przypadku
rozp?tania konfliktu pozostawi We_gry same, a w jego
przekonaniu armia we.gierska byla zdecydowanie slabsza
od rumunskiej. W tej wojnie, jak pokazaly dotychczasowe
doswiadczenia, wyzsze morale nie rekompensuje prze-
wagi technicznej. Ale oprocz kija Hitler mial tez dla
we.gierskiej deiegacji marchewke,. O ile We,gry zachowaj^
Magyarorszdg a masodik vUdghdborubaii,
Leksykon, Budapest 1997.
hasto 789.
2
L. D o m b r a d y, S. T 61 h,
A Magyar Kiralyi Honvedseg 1918-1945,
Budapest 1987, s. 152-154.
1
DRUGI ARBITRAZ WIEDENSKI. PRZYL^CZENIE
POLNOCNEGO SIEDMIOGRODU DO WEGIER
Wiosna 1940 roku przyniosla kolejne zmiany na mapie
politycznej Europy. Po krotkiej kampanii padla Francja,
a Alzacja i Lotaryngia zostaly wlaczone do Rzeszy. Zwiazek
Radziecki zazdrosnie patrzyl na niemieckie sukcesy i na
podstawie paktu Ribbentrop-Mototow zdecydowal sie na
rozszerzenie swych granic. Dwudziestego szostego czerwca
1940 roku Moskwa wezwala Rumunie, do oddania Besarabii,
zaje,tej podczas interwencji w trakcie wojny domowej
w Rosji, a jako rekompensate, za dwudziestodwuletnia.
okupacje. rowniez i pomocnej Bukowiny. Rzad we.gierski
mial nadzieje,, ze radzieckie ultimatum wywota u sa_siada
kryzys rzadowy, ktory najprawdopodobniej rozprzestrzeni
sie, rowniez na armie,. Wykorzystuja_c nadarzajaca, sie. okazje.,
oglosil wie.c, ze w przypadku wypemienia przez Rumunie.
radzieckich za.dan sam wystqpi o rewizje. granic, nawet
jezeli sie, to zakoriczytoby konfliktem zbrojnym. Przewidy-
wany paraliz rumunskiej armii mial pozwolic na wkroczenie
do Siedmiogrodu i pokonanie teoretycznie silniejszych
wojsk rumufiskich. Podczas posiedzenia Najwyzszej Rady
Obronnej 27 czerwca 1940 roku postanowiono rowniez, ze
zostana, zmobilizowane i postawione w stan gotowosci

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin