Mazur.M. - Ziołolecznictwo w bólach głowy(1).docx

(63 KB) Pobierz

Mirosław Mazur - Ziołoleczenie bólu głowy

 

Ból głowy <łac. cephal /~gia, ~ea, ~odynia/> jest to stały, okresowy lub napadowy ból, o różnym:

charakterze (np.: uciskowy, kłujący, tętniący, rozrywający, miażdżący, piekący, wędrujący, opasujący, lokalny, rozlany, itp.)

nasileniu (np.: łagodny, uporczywy, nie do zniesienia, itp.)

umiejscowieniu (np.: jednostronny, obustronny, w ściśle określonym miejscu czaszki)

promieniowaniu (np.: do oka, karku, barków, szczytu głowy, itp.)

długotrwałości (np.: sekundy, minuty, godziny, dni, itp.)

przebiegu (np.: szybko lub wolno narastający bądź słabnący, nagły i krótkotrwały, ciągły z kilkoma maksimami w ciągu dnia, itp.)

okresie występowania (np.: rano po przebudzeniu, nocą, po obfitym posiłku, bez względu na porę dnia, itp.)

obrazie (np.: skojarzony z nudnościami i / lub wymiotami, zaburzeniami orientacji w przestrzeni, ogólnym osłabieniem, dysfunkcją wzroku i słuchu, nadwrażliwością na pewne zapachy, uczuciem "wewnętrznego gorąca", nadpobudliwością, rozdrażnieniem, smutkiem, ogólnym zniechęceniem i przygnębieniem, itp.) i inne nieprawidłowe, przykre odczucia (np.: wrażenie ucisku, rozpierania, pulsowania, mrowienia, ciężkości) w części mózgowej czaszki - w okolicach czołowych, skroniowych, ciemieniowych lub potylicznych - lub w obrębie oczodołów.

 

Może ujawniać się bez wyraźnej przyczyny zewnętrznej (ból "samoistny" - spowodowany procesami chorobowymi toczącymi się in vivo) lub w następstwie ekspozycji na rozmaite czynniki środowiskowe (np.: hałas, światło słoneczne, wiatr, lotne związki chemiczne, urazy mechaniczne).

 

Może ulegać zarówno intensyfikacji (m.in. pod wpływem kaszlu, kichania, wysiłku fizycznego, stresu, zimna - zarówno otoczenia jak i posiłku - aktu defekacji, różnych leków, czy testów diagnostycznych (np.: próby Valsalvy, tj. nasilonego wydechu podczas zamkniętej głośni)) jak i osłabieniu (czynniki przynoszące ulgę to przykładowo: ciepło, ciemność, cisza, sen, bezruch, itp.).

 

I Epidemiologia

 

Bóle głowy prześladują od czasu do czasu większość ludzi. Niektórzy cierpią jednak z tego powodu wyjątkowo mocno, a spora grupa bardzo regularnie, niejednokrotnie przez wiele lat. Ustawicznie powtarzające się bóle głowy nękają co najmniej 20% populacji, a u około 50% stwierdza się bóle nawracające. W przeważającej większości wypadków nie wiążą się one z istnieniem poważniejszego zagrożenia zdrowotnego, ale niemal zawsze pogarszają jakość życia i psychofizyczną sprawność człowieka. Można jednak przewidzieć kiedy ból głowy zwiastuje wystąpienie lub istnienie groźnej choroby wymagającej interwencji lekarskiej. Zwiastunami takimi są najczęściej ostre i silne bóle głowy pojawiające się bądź nasilające w trakcie gwałtownych ruchów lub odruchów z towarzyszącymi zaburzeniami neurologicznymi (np.: świadomości, pamięci, wzroku, słuchu, równowagi).

 

II Etiologia

 

Przyczyny leżące u podstaw bólów głowy są wyjątkowo różnorodne i liczne.

 

Tradycyjnie przyjmuje się następujący podział:

 

I Przyczyny wewnątrzczaszkowe:

Nie powodujące zmian w przestrzeni wewnątrzczaszkowej, np.:

migrena /hemicrania/

zespół Méniere'a /syndroma Ménieri/

padaczka /epilepsia/

bóle głowy Hortona /cephaleae Hortoni/

niedokrwienie ścian naczyń krwionośnych i tkanek mózgu (na tle np. miażdżycy tętnic mózgu, niedokrwistości).

Powodujące zmiany w przestrzeni wewnątrzczaszkowej, np.:

guzy złośliwe, łagodne, przerzuty /tumoris maligni, benigni, metastases/

ropnie /abscessus/

krwawienia /haemorrhagiae/

tętniaki /aneuryjsmatis/

wzrost ciśnienia płynu mózgowo - rdzeniowego

Zmiany zapalne, np.:

zapalenie mózgu /encephalitis/

zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych /meningoencephalitis/

 

II Przyczyny zewnątrzczaszkowe:

Choroby szyi, karku, szyjnego odcinka kręgosłupa, np.:

zwyrodnienie kręgów /spondyloza/

zapalenie kręgów /spondylitis/

przykurcze mięśni /crampi/, szyi, mialgie

Nerwobóle nerwów czaszkowych, np.:

nerwu trójdzielnego,

nerwu językowo - gardłowego i innych;

Choroby nosa i zapalenie zatok przynosowych.

Choroby naczyniowe, np.:

zapalenie tętnicy skroniowej /arteriitis temporalis cranialis/

miażdżyca tętnic - innych niż mózgowe - prowadząca do niedokrwienia mózgu

Choroby oczu, np.:

owrzodzenie rogówki

zapalenie tęczówki /iritis/

jaskra /glaucomia/

zapalenie nerwu wzrokowego /inflammatio nervi optici/

zaburzenia refrakcji /molimina refractionis/

Choroby kości czaszki:

przerzuty nowotworowe /metastases carcinomae in ossibus cranii/

szpiczak /myeloma/

choroba Paget'a /osteodystrophia deformans/

łagodne guzy /Ltumoris benigni/

osteochondroza

 

III Przyczyny różne:

Choroby układu krążenia:

niedociśnienie /hypotensio/

nadciśnienie /hipertensio/

Zatrucia

azotowymi produktami przemiany materii - mocznica /uraemia/

alkoholami / np.: metylowym, etylowym)

nikotyną

tlenkiem węgla

cyjankami

metalami ciężkimi (np.: ołowiem, rtęcią, kadmem, antymonem, arsenem)

nitrozwiązkami aromatycznymi (np.: nitrobenzenem, dinitrofenolem),

rozpuszczalnikami organicznymi (np.: benzenem, chloroformem, CS2, CCl4)

lekami (np.: glikozydami nasercowymi, chinidyną, azotanami (V i III), witaminą A)

Choroby infekcyjne:

bakteryjne

wirusowe

grzybicze

pierwotniakowe

robacze

Urazy czaszki.

Zaburzenia psychiczne.

Hiper - i hipoglikemia:

a) ketoza /ketosis/

b) kwasica /acidosis/

Inne choroby ogólne:

a) miażdżyca /arteriosclerosis/

b) niedokrwistość /anaemia/

c) czerwienica /erythraemia/

d) menopauza /climacterium/

Wpływy zewnętrzne, np.:

długotrwałe przebywanie na słońcu - udar słoneczny /ictus solaris /

długotrwałe przebywanie w ciągu dnia w zaśnieżonej okolicy przy bezchmurnym niebie (np. w górach) - ślepota śniegowa /caecitas nivalis/ i światłowstręt /photophobia/

zmiany ciśnienia atmosferycznego - diateza baryczna.

 

Obok sporej grupy czynników somatycznych, bóle głowy, mogą być powodowane przede wszystkim napięciami psychicznymi. Brak akceptacji ze strony lub w stosunku do otoczenia, stan "milczącego" konfliktu, brak odwagi bądź chęci przełamania trudnej sytuacji, rozluźnienia napiętych stosunków, wzajemna i tłumiona wrogość, zazdrość czy też agresja wobec bliskich, współpracowników, znajomych lub przełożonych, niemożność dostosowania się (np. do nowego otoczenia) lub sprostania zobowiązaniom przy równoczesnym braku alternatywnych rozwiązań, trudna sytuacja życiowa czy wreszcie rozterki uczuciowe, wewnętrzny konflikt, które muszą być utrzymywane "kurczowo" w tajemnicy, pod kontrolą i "maską" pozornej normalności, prędzej czy później przyprawiają o ból głowy. Wszystkie negatywne uczucia, nie znajdujące drogi upustu, spiętrzone emocje, zostaną w końcu skierowane "do wewnątrz", przeciw własnej osobie i dadzą o sobie znać w postaci przewlekłych bólów głowy.

 

III Postacie kliniczne

 

Wywiad - w połączeniu z badaniem fizykalnym i pracownianym - pozwala najczęściej, na zaliczenie bólu głowy do jednego z pięciu następujących rodzajów:

Ostre, ciężkie bóle głowy w ostrych chorobach o poważnym rokowaniu (np.: zapalenie opon mózgowych /meningitis/, guz mózgu /tumor cerebri/, krwiak podtwardówkowy /haematoma subdurale/).

 

Bóle z napięcia psychoemocjonalnego

 

Najczęściej spowodowane skurczem mięśni mających swoje przyczepy w obrębie czaszki. Typowo umiejscowione w okolicy potylicznej. Mogą też mieć charakter ucisku opasującego całą głowę. Są zazwyczaj przewlekłe, nawracające i nie reagują na rutynowo stosowane leki przeciw bólowe. Występują po stresach, często łączą się z lękiem lub depresją, ustępują po śnie.

Migrena

 

zespół chorobowy

charakteryzujący się nawracającymi napadami silnych bólów głowy - najczęściej połowicznych, nudności i innych objawów towarzyszących i pojawiających się w nieregularnych odstępach czasu i trwających wiele godzin;

zwiastowany (w klasycznej migrenie) przez swoiste objawy prodromalne (określanych wspólnie mianem "aury") takie jak:

 

zaburzenia pola widzenia z barwnymi, ostro zakończonymi krawędziami (pole "ufortyfikowane");

 

trudności w ogniskowaniu wzroku na określonych przedmiotach;

 

ogromne łaknienie na niektóre pokarmy;

 

nadwrażliwość na zapach (hiperosmia) lub światło (fotofobia);

uwarunkowany prawdopodobnie zaburzeniami przepływu mózgowego krwi na tle incydentalnych anomalii tonusu błony mięśniowej naczyń krwionośnych (wg jednego z postulowanych patomechanizmów wywoływany nagłą wazodylatacją (indukowaną przez serofoninę) poprzedzoną silnym i długotrwałym skurczem tętnic mózgowych (pod wpływem neuronów noradrenergicznych)).

często występujący rodzinnie - oprócz wrodzonej predyspozycji wymagane jest zadziałanie czynnika prowokującego napad (np.: stresu psychicznego, braku snu, niektórych pokarmów).

 

Histaminowy ból głowy Hortona

 

Obejmuje połowę głowy i trwa około 30 - 40 minut. Z reguły występuje w postaci wielu następujących po sobie napadów bólów, zwanych zgrupowanymi (ang. cluster headache). Połączony jest z uczuciem palenia lub gorąca. Wywołuje go ucisk, nadmiernie poszerzonego - pod wpływem hipersekrecji histaminy - łożyska naczyniowego na tkanki mózgu.

 

Wymaga różnicowania z migreną.

Inne bóle głowy

 

Należą tutaj:

 

a) nerwobóle w obrębie głowy (np.: nerwobóle nerwu trójdzielnego, językowo - gardłowego i inne);

 

b) bóle głowy w chorobach kości czaszki (np.: chorobie Paget'a /osteodystrophia deformans/;

 

c) bóle głowy pourazowe;

 

d) bóle głowy w chorobach ogólnoustrojowych (np.: nadciśnieniu tętniczym /hypertensio arterialis/, zapaleniu tętnicy skroniowej /arteriitis temporalis cranialis/, niewydolności oddechowej /insufficientia respiratoria/, mocznicy /uraemia /, niedokrwistości /anaemia/, jaskrze /glaucoma/, itd.).

 

IV Patofizjologia

 

Patomechanizm bólów głowy jest złożony i w wielu przypadkach niejasny. Dotyczy to głównie mechanizmów molekularnych i procesów toczących się na poziomie komórkowym, leżących u jego podłoża. W chwili obecnej, wiadomo jedynie, że za tzw. psychogenne bóle głowy, odpowiedzialne są zaburzenia neurotransmisji na poziomie pre -, post - i receptorowym. W skali narządowej za bezpośrednie przyczyny bólu głowy przyjmuje się drażnienie wolnych zakończeń nerwowych w następstwie:

pociągania żył i przemieszczania zatok żylnych mózgu;

pociągania lub rozszerzania tętnic oponowych oraz dużych tętnic podstawy mózgu;

procesu zapalnego lub ucisku, przez guz, wrażliwych na ból struktur wewnątrzczaszkowych;

skurczu mięśni mających przyczepy w obrębie czaszki lub karku.

 

Trzeba przy tym pamiętać, że nie wszystkie struktury części mózgowej czaszki wzbudzają wrażenia bólowe. Wrażliwe na bodźce bólowe, w obrębie czaszki, pozostają:

zatoki żylne i ich odgałęzienia;

tętnice opony twardej (przednie i środkowe);

krąg tętniczy mózgu (Willisa);

opona twarda u podstawy mózgu

 

co w pewnym stopniu koresponduje z wyżej wymienionymi zmianami indukującymi zjawiska bólowe w obrębie głowy.

 

Warto także nadmienić, że ból głowy nie jest chorobą lecz jej objawem, ostrzegawczym sygnałem, informującym nas o zaburzeniu równowagi wewnątrzustrojowej czyli homeostazy, nie tylko - z racji swego umiejscowienia - w obrębie czaszki i pobliskich części ciała, ale również w strukturach dalej położonych, co wynika z faktu, że żywy organizm stanowi całość, tak strukturalną, jak i funkcjonalną. Skutkiem tego procesy chorobowe toczące się w jednym organie bądź tkance nie pozostają bez wpływu na pracę wszystkich pozostałych. Ta prosta zależność ma niebagatelne znaczenie dla każdego postępowania terapeutycznego; chociażby dla omawianego tu leczenia bólu głowy.

 

V Uwagi ogólne o leczeniu i zapobieganiu bólom głowy

 

Ból głowy bezpośrednio generują zmiany w jej obrębie (albo najbliższym sąsiedztwie, tj. szyi lub karku) lecz przyczyny tych zmian nie zawsze muszą mieć podłoże neurologiczne. Z tego powodu kuracja tej dolegliwości zależeć będzie od jej specyfiki patognomonicznej, a więc będzie miała na celu, w pierwszym rzędzie, zwalczanie choroby podstawowej, w której ból głowy może być tylko symptomem towarzyszącym. Postępowanie w tym względzie może mieć charakter zarówno zabiegowy (np. operacja chirurgiczna) jak i farmakologiczny. W większości przypadków bólów głowy, zwłaszcza uwarunkowanych zaburzeniami w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, to ostatnie odgrywa najważniejszą rolę, a przy tym umożliwia często uzyskanie działania ukierunkowanego.

 

Profilaktyka i terapia tzw. pospolitych bólów głowy jest jednak zagadnieniem nieco szerszym, zahaczającym również o wszystkie te aspekty, które wspólnie określa się mianem zdrowego trybu życia. Nie ujmując znaczenia, w etiopatogenezie bólów głowy, rozmaitych - często bardzo poważnych - schorzeń somatycznych, trzeba wiedzieć, że zwykłe nieprzestrzeganie zasad codziennej, ogólnie pojętej, higieny, może zaowocować bólem głowy. Ot chociażby niedostatek snu, brak aktywności ruchowej, długotrwałe przebywanie w zamkniętych pomieszczeniach (szczególnie w połączeniu z intensywną praca umysłową, np. w trakcie sesji egzaminacyjnej, posiedzeń, itp.), długotrwała i monotonna praca zwłaszcza wymagająca skupienia i precyzji, nadużywanie napojów kofeinowych (np. kawa, herbata, cola), papierosów, niekontrolowane przyjmowanie tzw. proszków od bólu głowy, niewłaściwe odżywianie się zarówno w sensie jakościowym (np. spożywanie potraw wysokosolnych lub bardzo pikantnych) jak i jakościowym (głodzenie się - ostatnio bardzo modne wśród nastolatek w krajach wysokorozwiniętych - lub objadanie się - chyba nie mniej powszechne - bądź też spożywanie zbyt obfitych kolacji), wielogodzinne oglądanie telewizji albo praca przy komputerze, czy wreszcie tłumione napięcia emocjonalne i przedłużający się stres psychiczny, wcześniej czy później doprowadzą do powszechnie znanych dolegliwości takich jak: trudności w koncentracji, rozdrażnienie, ciągłe zmęczenie, światłowstręt, szum w uszach i oczywiście ból głowy.

 

Ponieważ ziołolecze...

Zgłoś jeśli naruszono regulamin