Ryzyko zdrowotne związane z pracą,.pdf

(291 KB) Pobierz

Piotr Krasucki

Ryzyko zdrowotne

zwi¹zane z prac¹

Warszawa 2004

–

Projekt okładki

Dorota Zając

Opracowanie redakcyjne

Bartosz Reszczyk

Opracowanie typograficzne i

łamanie

Barbara Charewicz

PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY

GŁÓWNY INSPEKTORAT PRACY

00-926 Warszawa, ul. Krucza 38/42

tel.: (22) 661 81 11

fax: (22) 625 47 70

e-mail: kancelaria@gip.pl

www.pip.gov.pl

–

Wstêp

Relacje między poszczególnymi instytucjami i organami odpowie-

dzialnymi za ochronę zdrowia pracujących są – w pewnej mierze

– uregulowane przepisami prawnymi, jednakże ustalenia formalne,

zawarte w obowiązujących aktach prawnych (ustawach, rozporządze-

niach) wymagają szczegółowego „oprzyrządowania” – to znaczy:

bardziej precyzyjnego wyjaśnienia tego, jak rozumieć zawarte w nich

wymagania. Dla przykładu: Ustawa o służbie medycyny pracy obligu-

je funkcjonariuszy tej służby (głównie – lekarzy przemysłowych)

do „współpracy z Państwową Inspekcją Sanitarną i Państwową In-

spekcją Pracy”, ale nie objaśnia na czym współpraca taka miałaby

w szczegółach polegać. Można sądzić,

że

będzie ona efektywna tyl-

ko wtedy, jeśli obie współpracujące strony będą miały w miarę pełną

wiedzę o charakterze pracy i zadaniu partnerów w działaniach mają-

cych na celu zachowanie dobrego stanu zdrowia osób, za które są

odpowiedzialne.

Zacznijmy więc od wyjaśnienia, czym jest zdrowie. Według defini-

cji

Światowej

Organizacji Zdrowia sprzed blisko 60 lat – choć później

nieco zmodyfikowanej – „zdrowiem nazywamy stan dobrego samo-

poczucia fizycznego, psychicznego i społecznego”. Bardziej precy-

zyjne definicje, to propozycja Saundersa („Zdrowie jest czynnościo-

wym przystosowaniem do pełnienia roli oczekiwanej od osobnika da-

nej płci i wieku w społeczeństwie, w którym egzystuje”) czy Mc Der-

motta („Zdrowie jest pojęciem charakteryzującym stopień, w jakim

dana osoba może działać skutecznie w warunkach określonych przez

czynniki genetyczne oraz jej

środowisko

bytowe i kulturowe”). Mc

Dermott zwraca przy tym uwagę,

że

tak zdefiniowanego zdrowia „po-

–

dobnie jak szczęścia nie da się zdefiniować

żadnymi ścisłymi

kryteria-

mi, gdyż samookreślenie jego stanu jest w decydującej mierze rezul-

tatem subiektywnej oceny”.

Z punktu widzenia tematu tej publikacji – najistotniejszym proble-

mem jest przedyskutowanie związków zdrowia z wykonywaną pracą.

Tu – krótka dygresja. Jeden ze znajomych naukowców zgadzał się

z poglądem głoszonym przez Fryderyka Engelsa, iż „praca uczłowie-

czyła małpę”, dodając do tego komentarz, iż „głupie małpy zaczęły

pracować i stały się ludźmi, a mądre

żyją

do tej pory radośnie

na drzewach”

Ten

żartobliwy

komentarz nie jest całkiem bezsensowny – odpo-

wiada jakimś głęboko zakorzenionym w podświadomości i zachowa-

niach stereotypom. Wypędzając Adama z Raju, Bóg straszył go:

„w pocie czoła twojego pracować będziesz” – i w najpierwotniejszych

społeczeństwach (nie tylko ludzkich) „dominujący samce”, a więc

przywódcy, są przez zdominowane jednostki „obsługiwane”. Nie dar-

mo pierwszym rzucającym się w oczy atrybutem jednostek lub grup

sprawujących władzę jest spektakularne niewykonywanie

żadnych

prac fizycznych.

I nie ma w tym nic dziwnego – to też relikty prehistorii gatunku.

Praca rąk, praca fizyczna od samego początku była nie tylko męczą-

ca, ale wręcz – mordercza. W starożytności toczono wojny głównie

w celu zdobycia niewolników, których zatrudniano przy najcięższych

pracach: w istniejących już wtedy kopalniach kruszców, kamienioło-

mach, jako wioślarzy na galerach..., nie mówiąc już o dostarczają-

cych rozrywek „burżuazji” i „bogatemu drobnomieszczaństwu”

w Rzymie gladiatorach.

Zdrowotne skutki pracy opisywali biskup Durham i Georg Bauer

(Agricola) w XVI i XVII wreszcie – „klasyk” gatunku, Bernardo Ramaz-

zini w XVIII w. Prawdziwy dramat zaczął się jednak w końcu XVIII i po-

czątku XIX w., wraz z „rewolucją przemysłową”. To z tamtej epoki po-

chodzą prace Patissiera, Shattucka i wielu innych, z których dowiadu-

–

jemy się,

że

„praca robotnika jest codzienną, wielogodzinną męczar-

nią aż do

śmierci

z chorób lub wyczerpania”, czy też,

że

„pracownicy

szlifujący kamienie na mokro dożywają niekiedy 40-ego roku

życia,

gdy szlifujący na sucho umierają bez wyjątku przed 30-tym”.

Po krwawych rozruchach w Chicago, gdzie robotnicy walczyli

o ośmiogodzinny dzień pracy (wcześniej trwał on 12-14 godzin), pio-

runujące wrażenie wywarło stanowisko Magisterium Kościoła: Le-

on XIII w historycznej encyklice „Rerum Novarum” upomniał się o go-

dziwe warunki

życia

i pracy robotników, co można porównać z decy-

zją Pawła V z roku 1534, na mocy której uznano,

że

tubylcy w Amery-

ce są ludźmi, a nie małpami – i mogą być chrzczeni oraz przyjmowa-

ni do wspólnoty chrześcijańskiej.

W początkach XX wieku w Szwajcarii wydano przepis, uznający

sześć chorób za związane z wykonywaną pracą, w 1910 w Mediola-

nie stworzono pierwszą klinikę chorób zawodowych (Luigi De Voto),

wreszcie – po pierwszej wojnie

światowej

– najpierw w Związku Ra-

dzieckim, potem w Holandii, a następnie w innych krajach w miarę

rozwiniętych zaczęto tworzyć system ochrony zdrowia pracujących.

Już od końca XIX wieku podjęto także badania, które zapoczątko-

wały późniejszy, szybki rozwój takich specjalności, jak higiena pracy

czy fizjologia pracy. Ukoronowaniem wieloletnich badań i wysiłków

uczonych całego

świata

było powstanie kompleksowej nauki badają-

cej relacje między pracą a szeroko rozumianym zdrowiem fizycznym

i psychicznym, którą jest ergonomia, definiowana początkowo (Jo-

nes) jako: „badanie wpływu pracy na człowieka i człowieka na pracę”,

a później jako próba optymalizacji relacji: człowiek-praca w celu wy-

eliminowania lub zredukowania wszystkich czynników występujących

w związku z procesem pracy, a mogących wpływać szkodliwie

na zdrowie – czyli fizyczne, psychiczne i społeczne samopoczucie

człowieka pracującego.

Słów kilka o naszym kraju. Inspekcja pracy powstała niemal na-

tychmiast po odzyskaniu niepodległości w roku 1918 – jednakże sku-

–

Plik z chomika:

jola_data

Ryzyko zdrowotne związane z pracą,.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: